Con thuyền nhỏ đưa tôi và 2 cán bộ khuyến nông huyện ra khu vực nuôi cá lồng của anh Quàng Văn Thành, bản Ban Xa, 1 trong 10 hộ dân của xã được trung tâm khuyến nông tỉnh đầu tư giống, tiền làm lồng và hướng dẫn kỹ thuật nuôi cá. Anh Thành cho biết: Hiện nhà anh có 2 ha sắn, 2 ha ngô. Vụ vừa rồi thu 4,5 tấn sắn, 8 tấn ngô. Từ ngày cả bản di vén lên, bà con có thêm nghề đánh bắt tôm, cá nhưng thu nhập vẫn thấp bấp bênh. Theo anh Thành thì nuôi cá lồng dễ, tận dụng được sức lao động, giá bán cũng cao, thức ăn chủ yếu là cỏ, sắn, ngô nên chỉ mất công đi lấy chứ không mất nhiều chi phí.
Rời khu cá lồng của anh Thành, chúng tôi ngược xuống bản Tát Ướt, khu nuôi cá lồng của hộ ông Lò Văn Tói. Vừa chuẩn bị đồ nghề, thức ăn xuống cho cá ăn, ông Tói vừa nói: Nhà tôi có 5 khẩu, nhưng lao động chính có 2 vợ chồng. Nhờ được hỗ trợ vốn, kỹ thuật nuôi cá lồng, nên có thu nhập khá hơn khi làm nương. Ông Tói bảo với 90.000- 100.000 đồng/kg cá, gia đình ông đang tỉa dần để bán. Cá nhà ông ai cũng thích mua, vì không nuôi bằng vi sinh. Bây giờ có kỹ thuật nuôi rồi, nên tôi yên tâm nhập thêm cá giống về thả. Lứa cá này tôi thả hồi đầu năm, dự định sang tháng sẽ bán.
Trao đổi với Bí thư Đảng ủy xã Tòng Xuân Sáng, chúng tôi được biết: Liệp Tè là địa phương đầu tiên của huyện Thuận Châu thực hiện chủ trương di vén dân của thủy điện Sơn La. Trước đây, bà con chỉ quen canh tác trên đất ruộng, đất nương, nhưng khi thủy điện Sơn La tích nước, đất canh tác bị thu hẹp do bị ngập, để thích nghi với cuộc sống, bà con đã tự trang bị cho mình những chiếc thuyền nhỏ và dụng cụ đánh bắt thủy sản. Làm nghề chài lưới, ngày ngày quăng lưới, thả câu. Đánh bắt được hay không phần nhiều do may rủi nên đời sống bà con cũng lênh đênh như những chiếc thuyền bè tự trang bị. Từ tháng 8-2011, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã đầu tư lồng, cá giống; cán bộ khuyến nông huyện trực tiếp bám địa bàn hướng dẫn kỹ thuật nuôi và chăm sóc cá. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là đầu tư làm 1 lồng cá, do chi phí gần 10 triệu đồng, nên vẫn chưa nhân rộng lồng cá mà chỉ thả ghép vào các lồng cũ.
Mang câu chuyện cá lồng trao đổi với ông Vũ Duy An, Phó trưởng phòng Kỹ thuật, (Trung tâm Khuyến nông tỉnh) đơn vị chủ đầu tư, ông An cho hay: Từ khi thả cá giống, chúng tôi đã tổ chức 4 buổi tập huấn cho người dân, bao gồm: tập huấn lý thuyết kỹ thuật nuôi cá lồng; tập huấn tại hiện trường về các nội dung lắp ráp chuẩn bị lồng cá; kỹ thuật chọn thả cá, xử lý mầm bệnh trước khi thả cá giống; kỹ thuật quản lý, chăm sóc ao nuôi cá, phòng trị bệnh cá và thu hoạch. Theo dự án, 10 hộ dân trong xã được hỗ trợ 3 triệu đồng/hộ, mua giống và làm lồng nuôi cá. Những con cá giống ban đầu nặng 0,2 kg, mua với giá 100.000 đồng/kg giống. Sau 5 tháng tổ chức tổng kết, cá thu hoạch thử đạt trọng lượng bình quân 2 kg, với giá bán 90.000-100.000 đồng/kg, trừ chi phí tiền làm lồng, cá giống và thức ăn, mỗi lồng cá cho lãi từ 8-10 triệu đồng. Ông An cũng khẳng định, đối với nước tĩnh hồ thủy điện như ở Liệp Tè, mật độ thả cá là 3 con/m3 là vừa. Sau 5 tháng, trọng lượng cá nặng 2 kg/con là lớn nhanh, có thể phát triển và nhân rộng mô hình.
Tìm ra nghề mới cho bà con, nhất là vùng tái định cư là một việc làm hết sức cần thiết. Nhưng, để sản xuất bền vững và thực sự là “cứu cánh” xóa nghèo cho người dân thì rất cần có sự nhập cuộc của các cấp, các ngành, doanh nghiệp từ việc quy hoạch vùng, tập huấn kỹ thuật, nuôi thả, bao tiêu sản phẩm, nguồn vốn vay có như vậy mới giúp người dân yên tâm sản xuất, xóa đói giảm nghèo.
Theo hướng dẫn kỹ thuật, nuôi cá lồng, ngoài bỏ công chăm sóc, hàng tuần, người dân phải lặn xuống cọ rửa lồng để đảm bảo vệ sinh, chú ý đến 2 thời điểm cá dễ mắc bệnh là vào tháng 4, 5 và tháng 9, 10. Đây là lúc nước dâng, nhiệt độ trong nước thay đổi. Vì vậy biện pháp cho cá ăn thuốc phòng trước trước tháng cá bệnh là tốt nhất.