Nguyên nhân gây tổn thương gan tôm và biện pháp bảo vệ

Bài viết cung cấp các nguyên nhân gây tổn thương gan tôn và những biện pháp ngăn ngừa bệnh gan trên tôm thẻ chân trắng.

Nguyên nhân gây tổn thương gan tôm và biện pháp bảo vệ
Bảo vệ gan tôm giúp kiểm soát bệnh EMS trên tôm. Ảnh: allaboutfeed

Trong những bệnh liên quan đến gan tôm thì EMS là bệnh phổ biến - nguyên nhân chính gây tử vong cho tôm nuôi ở Việt Nam cũng như toàn thế giới. Hội chứng tử vong sớm (EMS) hay còn gọi là bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND). EMS là một căn bệnh nguy hiểm trên tôm nuôi, tỷ lệ mắc bệnh này lên đến 90% trong những năm gần đây.

Triệu chứng tôm bị nhiễm EMS

• Tôm bị nhiễm EMS chuyển sang màu sắc nhợt nhạt với tôm thẻ, tôm sú khi nhiễm EMS thường sậm màu hơn.

• Gan teo lại và có đốm đen xuất hiện trong gan. Gan tụy chuyển dần sang màu trắng, khối gan tụy của tôm khó bị bóp vỡ giữa hai ngón tay cái và ngón trỏ.

• Vỏ trở nên mềm.

• Ruột không có thức ăn hoặc đứt khúc.

• Tôm lờ đờ, chậm phát triển, tôm yếu dần và chết chìm dưới đáy ao.

Gan và tuyến tụy còn được biết đến là tuyến tiêu hóa, chức năng chính của nó là tiêu hóa các enzym, hấp thu và dự trữ các chất dinh dưỡng, tạo ra yếu tố đông máu, chuyển hóa các loại vitamin, chất béo, protein, hormone. Một khi gan tụy có vấn đề, nó sẽ dẫn đến bệnh viêm gan mãn tính và biến chứng nghiêm trọng. Bệnh EMS là bệnh về gan tôm. Do đó để kiểm soát bệnh EMS thì việc bảo vệ gan và tuyến tụy của tôm đã trở thành một ưu tiên hàng đầu.

Các nguyên nhân gây tổn thương gan và tuyến tụy tôm:

bệnh EMS trên tôm

1. Chất lượng thức ăn

Việc sử dụng thức ăn kém chất lượng không đủ vitamin chất béo, hoặc thức ăn bảo quản không đúng cách, dễ mốc, làm phát sinh nhiều độc tố như mycotoxin hay Aflatoxin… Tôm ăn những loại thức ăn này rất dễ gây viêm gan, kết hợp với tác nhân kích thích từ môi trường bên ngoài có thể dẫn đến một số lượng lớn tôm chết.

Bệnh cạnh đó thức ăn có hàm lượng đạm và năng lượng cao cho ăn dư thừa cũng là một gánh nặng cho gan tôm. Cho ăn lượng thức ăn không phù hợp, quá nhiều hoặc quá ít, sẽ gây ra áp lực tiêu hóa cho gan và tuyến tụy của tôm làm bệnh tôm rất dễ khởi phát, tỷ lệ mắc các triệu chứng phổ biến nhất là sưng gan.

2. Vấn đề về chất lượng nước

Tôm nuôi chỉ sinh trưởng tốt và cho năng suất cao khi điều kiện môi trường phù hợp với đặc điểm sinh học đồng thời những điều kiện này phải luôn ổn định. Chất lượng nước kém hay biến động đột ngột tôm sẽ rất dễ bị mầm bệnh tấn công. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng nước như sau:

(1) Vi sinh vật: Vi khuẩn trong môi trường và vi khuẩn đường ruột luôn tác động qua lại với nhau qua các hoạt động tiêu hóa, thức ăn đi vào ruột, nước di chuyển qua đường miệng… Nếu vi sinh vật trong nước là vi sinh vật có lợi sẽ hỗ trợ cải thiện sức khỏe tôm, nhưng nếu hệ vi sinh vật trong nước chứa nhiều vi khuẩn có hại như V. alginolyticus, V. parahaemolyticus, V. harvey, V. vulnificus chúng sẽ gây bệnh cho tôm.

(2) Độc tố: Độc tố tảo, độc tố vi khuẩn, độc tố nấm mốc, gốc tự do, nitơ amoniac, nitrit và các chất độc hại khác khi vào gan, tăng sự giải độc của gan dẫn đến rối loạn chức năng hoặc hư hỏng gan.

(3) Thay đổi độ mặn: Lấy tôm thẻ chân trắng P. vannamei làm ví dụ, độ mặn tăng trưởng tối ưu của để đảm bảo sự tăng trưởng, sử dụng thức ăn và tỷ lệ sống coi là lý tưởng là từ 15 đến 25 ‰ (Boyd, 1989), nhưng có nhiều ao nuôi ở độ mặn thấp hoặc cao hơn.

(4) Kim loại nặng: Các bể nuôi tôm sử dụng nước biển từ môi trường, và nếu nước này giàu kim loại, thì sẽ làm tăng sự đào thải và tích lũy các kim loại này đồng thời gây stress oxy hóa làm tôm dễ nhiễm bệnh.

(5) Nhiệt độ: Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột dẫn đến rối loạn chuyển hóa của tôm và giảm hoạt động của enzym chống oxy hóa của tôm và gan tụy. Sự thay đổi nhiệt độ càng nhiều, tôm càng dễ bị tổn thương do oxy hóa, dẫn đến giảm sức đề kháng của bệnh và gây chết tôm.

3. Tình trạng gan tôm

Có những loại thuốc bán trên thị trường có thể tăng cường chức năng gan. Trong nhiều trường hợp, nông dân nuôi tôm, sử dụng một số loại thuốc, nhưng không sử dụng đúng cách và liều lượng cũng sẽ gây gánh nặng cho gan tôm. 

Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh gan trên tôm thẻ chân trắng?

1. Bảo quản thức ăn đúng cách nhằm ngăn ngừa nấm mốc;

2. Điều chỉnh chất lượng nước phù hợp cho sự phát triển của tôm, luôn luôn quan tâm về sự thay đổi của độ mặn, thường xuyên loại bỏ chất thải, tảo và vi sinh vật có hại trong nước.

3. Cho ăn hợp lý, vừa phải.

4. Sử dụng hợp lý các sản phẩm gan. Sử dụng acid mật để bảo vệ gan tôm.

Bảo vệ gan tôm bằng acid mật (bile acids)

Axit mật là các axit steroid được tìm thấy chủ yếu trong mật của động vật có vú và các động vật có xương sống khác. Acid mật giúp cải thiện các triệu chứng hồng gan, trắng gan do vi khuẩn và đen gan do kim loại nặng hoặc vàng gan do rối loạn chuyển hóa.

Các nghiên cứu trước đây đã cho thấy bổ sung acid mật cho tôm giúp duy trì và bảo vệ sức khỏe đường ruột và gan tôm, kích hoạt enzyme lipase, thúc đẩy chất béo và hấp thu chất béo hòa tan, giải độc, cải thiện hệ miễn dịch (theo Dr Wei Zhang, Shandong Longchang 2018).

Theo các thí nghiệm của Phòng thí nghiệm Nuôi trồng thủy sản của Đại học Nông nghiệp Nam Trung Quốc, được thực hiện trên tôm thẻ chân có trọng lượng 0,30 ± 0,02g, các hoạt động của lipase và lysozyme của nhóm thử nghiệm cao hơn đáng kể so với nhóm hoạt động của nhóm chứng bổ sung 0,3% cholesterol và 0,2% nhóm tôm được bổ sung axit mật có hiệu suất tăng trưởng tốt hơn. Điều này cho thấy rằng axit mật giúp cải thiện việc sử dụng cholesterol trong thức ăn và tiết kiệm khoảng 50% cholesterol.

Động vật giáp xác, đặc biệt là tôm, đòi hỏi cholesterol và axit mật ở tất cả các giai đoạn phát triển do đó, việc bổ sung axit mật vào thức ăn tôm và cua có thể thúc đẩy hiệu sự tăng trưởng và phát triển của tôm. Axit mật cũng có khả năng chống stress mạnh, có thể cải thiện mức độ SOD, GSH-Px và GR, cải thiện tỷ lệ sống, để đảm bảo sức khỏe của tôm.


Đăng ngày 06/12/2018
VĂN THÁI (Lược dịch)
Kỹ thuật

Tổng quan về công nghệ MBBR trong nuôi trồng thủy sản

MBBR là Moving Bed Biofilm Reactor, hứa hẹn là công nghệ xử lý nước thải ưu việt trong nuôi trồng thủy sản.

công nghệ MBBR
• 18:17 25/09/2021

Xử lý nước thải chế biến thủy sản bằng công nghệ SNAP

Xử lý nước thải chế biến thủy sản bằng công nghệ SNAP không chỉ loại bỏ hiệu quả nồng độ Ammonium mà còn xử lý đến 90% chất hữu cơ.

Chế biến cá tra
• 07:00 22/04/2020

Quan trắc nước nuôi trồng thủy sản bằng cảm biến nano

Sử dụng được cả trên bờ, dưới nước để quan trắc chất lượng nước, hệ thống cảm biến nano do Viện Công nghệ nano (INT) thuộc Đại học Quốc gia TPHCM nghiên cứu giúp người nuôi trồng thủy sản yên tâm khi chất lượng nước nuôi được cảnh báo tự động kịp thời khi có sự cố.

Quan trắc nước nuôi trồng thủy sản
• 14:35 05/02/2020

Lưu ý về môi trường trong ao nuôi tôm nước lợ

Quản lý môi trường ao nuôi tôm nước lợ là khâu quan trọng, đòi hỏi người nuôi có sự hiểu biết cần thiết về mối quan hệ giữa các yếu tố môi trường và biến động của chúng.Từ đó, có biện pháp điều chỉnh phù hợp, giảm nguy cơ thiệt hại, góp phần vào thành công của vụ nuôi.

Lưu ý về môi trường trong ao nuôi tôm nước lợ
• 08:46 30/10/2019

Phân biệt men vi sinh ủ đạt hay đã hư

Men vi sinh đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc cải thiện chất lượng nước, xử lý đáy ao, phân hủy chất thải và tăng cường hệ miễn dịch cho vật nuôi. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả tối đa, men vi sinh cần được ủ đúng cách và sử dụng khi còn hoạt tính sinh học cao. Việc nhận biết men vi sinh ủ đạt hay đã hư là kỹ năng quan trọng giúp người nuôi tránh lãng phí và phòng ngừa hậu quả không mong muốn đến môi trường ao nuôi.

Ủ men vi sinh
• 10:03 07/07/2025

Nguyên nhân dẫn đến bùng nổ tảo giáp

Tảo giáp là một nhóm sinh vật phù du hai roi, đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn thủy sinh. Tuy nhiên, trong điều kiện bất lợi, tảo giáp có thể phát triển ồ ạt, gây ra hiện tượng “nở hoa”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng nước, sức khỏe vật nuôi và hệ sinh thái thủy vực.

Tôm bệnh
• 09:44 04/07/2025

Các trường hợp dẫn đến ao tôm bị mất oxy cần chú ý

Trong nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh, oxy hòa tan (DO – Dissolved Oxygen) là yếu tố sống còn quyết định đến sức khỏe, khả năng sinh trưởng và tỷ lệ sống của tôm nuôi. Tình trạng ao nuôi bị mất oxy, thiếu hụt nghiêm trọng lượng oxy hòa tan là nguyên nhân hàng đầu gây ra hiện tượng tôm nổi đầu, giảm ăn, tăng trưởng chậm và thậm chí là chết hàng loạt.

Tôm thẻ chân trắng
• 11:29 03/07/2025

Chăm nước ao đúng cách khi độ mặn thấp, trời mưa kéo dài

Nuôi tôm tại các vùng có độ mặn thấp ngày càng phổ biến, đặc biệt ở các khu vực ven ngọt, đầu nguồn hoặc nuôi vụ sớm. Tuy nhiên, điều kiện độ mặn thấp luôn đi kèm với hàng loạt rủi ro kỹ thuật như rối loạn thẩm thấu, khó lột xác, thiếu khoáng và suy giảm miễn dịch. Việc quản lý nước trong môi trường này đòi hỏi người nuôi phải có kỹ thuật vững và cách chăm sóc bài bản, đúng thời điểm – nếu không sẽ rất dễ “mất ao” ngay từ đầu vụ.

Nước ao nuôi
• 14:15 30/06/2025

Hành trình chàng trai trẻ mang cá tầm lên rừng

Trong một góc rừng sâu xã Quảng Tân, huyện Đầm Hà, tỉnh Quảng Ninh, giữa nơi địa hình hiểm trở và ít người sinh sống, một mô hình nuôi cá nước lạnh đang âm thầm hình thành và phát triển. Chủ nhân của mô hình này là Vũ Đình Hảo, một thanh niên sinh năm 1992, quê ở thị xã Quảng Yên. Anh đã lựa chọn một hướng đi ít người dám theo đuổi: nuôi cá tầm bằng công nghệ bể nổi giữa vùng núi rừng.

Cá tầm
• 02:54 14/07/2025

Đồng Tháp số hóa ngành cá tra, 100% cơ sở được cấp mã nhận diện

Đồng Tháp vừa phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và kế hoạch phát triển ngành hàng cá tra theo hướng hiện đại, bền vững. Mục tiêu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất và quản lý, nâng cao chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Cá tra
• 02:54 14/07/2025

Nuôi biển: Tiềm năng, cơ hội và 4 rào cản

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vừa có báo cáo cho biết bức tranh toàn cảnh và chi tiết về hiện trạng cá biển toàn cầu: Có 35,5% quần thể cá biển đang bị khai thác quá mức. Đại dương không còn là “kho cá vô tận” và nhiều quốc gia đã phát triển nuôi biển công nghiệp, xa bờ. Việt Nam có điều kiện tự nhiên giàu tiềm năng phát triển nuôi biển, thuận lợi để xây dựng một ngành kinh tế mới khai thác cơ hội toàn cầu, tuy nhiên phải vượt qua 4 rào cản lớn hiện nay.

Nuôi trồng thủy sản
• 02:54 14/07/2025

Cách phân biệt và sử dụng đúng một số loại vôi trong nuôi trồng thủy sản

Vôi là một trong những vật tư quan trọng có vai trò điều chỉnh pH, cải tạo ao, xử lý đáy, diệt khuẩn và bổ sung khoáng chất. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay có nhiều loại vôi khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và công dụng riêng. Nếu không hiểu rõ và sử dụng đúng loại vôi phù hợp với mục đích và thời điểm, người nuôi có thể gặp phải những hậu quả như pH tăng đột ngột, tôm cá sốc môi trường, hoặc hiệu quả cải tạo không như mong muốn.

Bón vôi
• 02:54 14/07/2025

Cá "nhuộm phẩm" ở Đà Nẵng: Sự thật có phải hóa chất độc hại

Sáng 6/7, tại khu vực gần chợ Cẩm Lệ (quận Cẩm Lệ, TP. Đà Nẵng), một người dân phản ánh về việc cá biển có màu sắc bất thường, nghi ngờ bị nhuộm phẩm màu. Sau khi rửa hai con cá kè bằng nước ngọt, nước chuyển sang màu đỏ đậm. Khi luộc, thịt cá cũng có màu đỏ khác lạ, khiến người này nghi ngờ cá bị “nhuộm phẩm”.

Cá
• 02:54 14/07/2025
Some text some message..