Tăng cường giải pháp bảo vệ tài nguyên nước

Tài nguyên nước ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã và đang bị suy thoái về số lượng lẫn chất lượng do khai thác chưa hợp lý cùng với những tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH). Nhiều chuyên gia cho rằng, các giải pháp đưa ra để bảo vệ tài nguyên nước ở ĐBSCL cần phải thuận tự nhiên, phù hợp điều kiện thực tế, tránh can thiệp thô bạo vào tự nhiên.

Đợt hỗ trợ dân bị hạn mặn tại Bến Tre. Ảnh: Báo Lao động.

Nguồn nước kêu cứu

Nhóm nghiên cứu của Viện Môi trường và Tài nguyên (MT-TN) đã chỉ ra, với khí hậu ôn hòa, được thụ hưởng nguồn phù sa nước ngọt dồi dào, nguồn nước lợ từ biển, ĐBSCL có điều kiện cực kỳ thuận lợi để sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, những lợi thế về nguồn nước ở ĐBSCL đang giảm dần thời gian qua.

Lý giải điều này, PGS-TS Châu Nguyễn Xuân Quang, Phó Viện trưởng Viện MT-TN, cho rằng, ĐBSCL nằm ở vùng hạ lưu lưu vực sông Mê Công, tiếp giáp biển, có địa hình thấp và phẳng (cao độ trung bình so với mực nước biển chỉ vào khoảng 1-1,8m). Do vậy, tài nguyên nước nơi đây rất nhạy cảm với những tác động từ thượng lưu, phía biển, hoạt động dân sinh kinh tế nội vùng cũng như BĐKH. Hoạt động khai thác tài nguyên đất, nước và nạn phá rừng quy mô lớn tại các quốc gia thượng nguồn Mê Công đã làm biến đổi sâu sắc chế độ dòng chảy và phù sa về ĐBSCL.

Không những vậy, nước biển dâng cùng với suy giảm lưu lượng thượng nguồn làm cho tình trạng xâm nhập mặn vùng ĐBSCL ngày càng tồi tệ hơn, như đợt xâm nhập mặn lịch sử vào mùa khô năm 2016, 2019. Nếu không có giải pháp hữu hiệu, trong khi tác động của BĐKH ngày càng mạnh (làm thay đổi mưa và nhiệt độ, góp phần gây ra hạn hán nghiêm trọng), dự báo nhiệt độ ở vùng ĐBSCL sẽ tăng 1,9-3,5°C vào năm 2099. ĐBSCL sẽ phải đối mặt với những thách thức về cạn kiệt nguồn nước ngầm, ô nhiễm nguồn nước và suy giảm đa dạng sinh học.

Với cơ cấu sản xuất chính là nông nghiệp (lúa và cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản) chủ yếu dựa vào nguồn nước nên những biến động về tài nguyên nước rất nhạy cảm với sinh kế của người dân. Tác động mạnh mẽ theo chiều hướng bất lợi của các yếu tố môi trường liên quan đến nước thời gian qua ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất sản xuất và phát triển lâu dài ở ĐBSCL.

Theo Hội Thủy lợi Việt Nam, người dân nuôi trồng thủy sản vùng nước lợ ở ĐBSCL được mùa thậm chí 2-3 năm liên tục, khi mưa thuận gió hòa. Nhưng chỉ một năm mưa quá nhiều, tôm nước lợ sẽ chết hoặc hạn gay gắt, nước mặn quá, tôm không lớn được cũng đều gây nhiều thiệt hại cho người nuôi. Và để có nước sạch phục vụ nuôi trồng thủy sản, người dân lại khai thác nước ngầm quá mức gây ra tình trạng sụt lún đất nghiêm trọng ở vùng ĐBSCL hiện nay.

Xe chở nước ngọt
Xe chở nước ngọt miễn phí phục vụ bà con miền Tây. Ảnh: Báo Lao động.

Cần những giải pháp chiến lược

Nhiều ý kiến cho rằng, quản lý bền vững tài nguyên nước được xem là nền tảng căn bản cho sự an toàn, thịnh vượng, bền vững và thích ứng với BĐKH ở ĐBSCL. Dĩ nhiên, đó phải là những giải pháp thực tế, phù hợp đặc điểm của vùng.

Cũng theo Hội Thủy lợi Việt Nam, trước hết cần nghiên cứu quy luật của thiên nhiên để chủ động thích ứng. Kế đến, chủ động có giải pháp cấp nước ngọt cho vùng thủy sản để người dân giảm khai thác nước ngầm phục vụ sản xuất. Việc cấp nước ngọt cần đảm bảo đủ để pha loãng và cung ứng cho khu vực nuôi trồng vùng nước lợ. Thực tế cho thấy, chỉ cần có đường cấp và thoát riêng rẽ, vùng nuôi trồng sẽ phát triển bền vững, tránh được nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, lây lan dịch bệnh và gây tổn hại hoạt động sản xuất của người dân.

PGS-TS Châu Nguyễn Xuân Quang nhấn mạnh, để làm được giải pháp trên, cần xây dựng kế hoạch, chiến lược ứng phó theo hướng tiếp cận tổng thể và hành động cụ thể, ưu tiên những giải pháp nội vùng thay vì cố gắng thay đổi những tác động từ bên ngoài (phía thượng lưu và biển). Trên cơ sở đó, giảm thiểu rủi ro theo hướng ưu tiên tăng cường năng lực thích ứng và giảm nhẹ độ phơi nhiễm thay vì cố gắng giảm nguy cơ.

“Mặt khác, để phát triển bền vững tài nguyên nước ở ĐBSCL, chúng ta cần có một nghiên cứu kỹ về cung cầu sử dụng nước trong khu vực, đẩy mạnh tuyên truyền cho người dân trong việc sử dụng hợp lý, tiết kiệm nguồn nước. Về lâu dài, cần có chiến lược bền vững, xây dựng các điểm chứa nước để đảm bảo đủ lượng nước cho sinh hoạt và phát triển kinh tế vùng”, PGS-TS Trương Thanh Cảnh, Trường ĐH Khoa học tự nhiên TPHCM, chia sẻ.

Báo Sài Gòn giải phóng
Đăng ngày 01/11/2021
Minh Hải
Môi trường
Bình luận
avatar

Tính khả thi của thả rạn nhân tạo

Rạn nhân tạo (Artificial reef) là một tập hợp của bất kỳ các chất hay vật liệu nào đó được thả xuống đáy biển nhằm tăng cường hoặc bổ sung nơi cư trú cho cá, các loài hải sản khác sinh sống và phát triển.

Rạn nhân tạo
• 10:02 28/08/2024

Ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong sản xuất thủy sản

Trong 2 ngày 20-21.8, tại thành phố Quy Nhơn, Trung tâm Khuyến nông Bình Định tổ chức lớp tập huấn ToT (Đào tạo tiểu giáo viên).

Tập huấn
• 09:28 23/08/2024

Lập khu bảo tồn ở vùng biển Cà Mau

Hòn Khoai, Hòn Chuối và Hòn Đá Bạc là 3 cụm đảo được lựa chọn để thành lập khu bảo tồn biển. Hệ thống khu bảo tồn biển được thành lập không chỉ góp phần bảo đảm cân bằng sinh thái vùng biển, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo đảm chức năng điều hòa môi trường, cung cấp nguồn giống và nguồn lợi hải sản mà còn có ý nghĩa to lớn đối với phát triển kinh tế-xã hội của địa phương, quốc gia.

Rừng ngập mặn
• 13:53 20/08/2024

Thách thức khi thức ăn tôm là nguồn phát thải chính trong chuỗi cung ứng tôm

Thức ăn tôm cũng là một trong những nguồn phát thải lớn nhất trong chuỗi cung ứng tôm, gây ra nhiều thách thức cho cả người nuôi và ngành công nghiệp.

Tôm thẻ
• 09:55 20/08/2024

Nguồn gốc Astaxanthin trong chuỗi thức ăn

Các nguồn astaxanthin tổng hợp và tự nhiên có ảnh hưởng lớn đến xu hướng của ngành, gây ra một làn sóng trên thị trường dược phẩm dinh dưỡng thế giới về sản phẩm dạng viên nang.

Astaxanthin
• 11:06 10/09/2024

Liệu giá có giảm khi nguyên liệu không còn phụ thuộc vào thị trường nước ngoài?

Một trong những thách thức lớn mà ngành này phải đối mặt là chi phí thức ăn, chiếm đến 60-70% tổng chi phí sản xuất. Giá thức ăn thủy sản không ngừng gia tăng trong những năm gần đây, một phần do sự biến động của giá nguyên liệu trên thị trường quốc tế. Với thực trạng này, câu hỏi đặt ra là liệu giá thức ăn có giảm khi nguyên liệu sản xuất không còn phụ thuộc vào thị trường nước ngoài?

Thức ăn công nghiệp
• 11:06 10/09/2024

Việt Nam khẳng định vị thế là "siêu cường tôm" nhờ thị trường Hoa Kỳ

Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là một trong những "siêu cường tôm" toàn cầu nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ của xuất khẩu tôm sang thị trường Hoa Kỳ.

Tôm
• 11:06 10/09/2024

Công thức sử dụng một số thảo dược kháng bệnh cho tôm

Sử dụng chiết xuất thảo dược để tăng cường miễn dịch và kiểm soát bệnh cho tôm nuôi được biết đến từ lâu, và hai năm qua các chuyên gia ở Trường Thủy sản thuộc Trường Đại học Cần Thơ thực hiện chương trình Đổi mới sáng tạo tôm Mekong tập trung nghiên cứu đưa ra một số công thức cụ thể.

Tôm thẻ
• 11:06 10/09/2024

Ngành tôm Ấn Độ mất 500 triệu đô la vì lệnh cấm của Hoa Kỳ

Năm 2024, ngành tôm Ấn Độ đối mặt với một cú sốc lớn khi Hoa Kỳ, một trong những thị trường xuất khẩu chủ chốt, áp đặt lệnh cấm đối với các sản phẩm tôm nhập khẩu từ quốc gia này.

Tôm thẻ
• 11:06 10/09/2024
Some text some message..