Cá đối có tập tính sống quần đàn, nhất là vào mùa sinh sản, cá thường tập trung thành từng bầy lớn di cư ra các vùng nước sâu ngoài biển để sinh sản. Hàng năm, từ mùa mưa đến trước tết âm lịch cho đến hết tháng giêng, từng đàn cá đối từ biển kéo lên những vùng sông nước lợ để tìm thức ăn. Cá đối ăn ngon nhất vào đầu mùa mưa nên ở quê tôi lưu truyền câu ca: “Cá đối chấm nước mắm gừng/Xa xôi cách trở xin đừng quên nhau”.
Mỗi khi bước vào mùa mưa, cha tôi chèo ghe vào các bờ, bãi ven sông cắt môn mọc hoang dại về làm dưa môn để bán và ăn dần. Mẹ tôi tỉ mẩn tước bỏ lớp vỏ bên ngoài rửa sạch để ráo rồi xẻ dọc thành từng sợi nhỏ, mang phơi nắng cho héo, sau đó bỏ vào hũ sành ủ chua. Khoảng một tuần, dưa chuyển màu vàng, mở nắp hũ nghe dậy mùi là được. Dưa môn chế biến các món chiên xào, nấu canh chua, kho đều ngon, nhưng tôi thích ăn nhất dưa môn kho với cá đối.
Ngày ấy, cha tôi với con thuyền độc mộc, bủa lưới bắt cá đối ở khu vực Cửa Đại. Trước khi đem bán, cha tôi gửi về nhà một ít để mẹ tôi làm bữa. Mớ cá đối tươi ngon, thân tròn dài, vảy tròn, màu bạc còn đang vùng vẫy, mẹ tôi móc bỏ mang, ruột, rửa sạch, để ráo. Để nướng cá đối, mẹ ướp cá với một ít muối, bột ngọt rồi nướng trên bếp lửa than, khi lớp vảy cá vàng rộm, toả hương thơm là được; chấm nước mắm chanh, gừng thì hết chê.
Tôi còn nhớ món kho dưa, cá đối sau khi làm sạch để ráo, mẹ tôi ướp muối, bột nêm, ớt trái chín, nghệ tươi, cho thấm; sau đó chiên sơ qua dầu ăn cho thơm và săn thịt. Rồi bỏ dưa môn đã rửa sạch vắt ráo nước vào kho tiếp với lửa nhỏ. Khi nồi cá sôi lại vài lần, trước khi nhắc xuống, thêm một ít tiêu bột. Món này thật hấp dẫn bữa ăn gia đình với bao hương vị trong nồi cá đối kho dưa môn.
Đặc biệt, món bà ngoại tôi thích là cháo cá đối ăn nóng. Khi cha tôi thả lưới bắt được con lớn, cha “lấy điểm” với bà ngoại bèn gửi về nấu cháo cho bà. Vì cá đối chỉ ăn rong rêu, có người nói bộ lòng cá đối là “miếng” ngon hơn cả lòng cá lóc. Mẹ bỏ cá đối vào nồi ninh lấy nước rồi vớt ra, cho gạo và ít hạt sen vào nấu cháo, xắt hành ngò rắc lên cháo. Ăn nóng với các loại rau thơm như rau quế, ngò tàu, ngò ta… Thú vị hơn, bạn sẽ gặp vị nhân nhẩn đắng, beo béo của ruột cá. Ngày nay, tôi có thể ăn những món cá kho, đặc sản các vùng miền khác khá ngon, nhưng mỗi lần trời mưa gió sụt sùi, tôi không làm sao quên được cá đối kho dưa môn mà mẹ nấu lúc tôi còn thơ. Tôi vẫn còn nhớ bà ngoại tôi thường đọc câu ca: “Bán ruộng đầu cầu, ăn đầu cá đối”. Và nhớ cả một miền sông nước mênh mông quê tôi ngày ấy.
_1731038066.jpg)
