Sử dụng máy quay video tốc độ cao kết hợp quét CT, Matthew Kolmann, tiến sĩ vừa tốt nghiệp tại phòng thí nghiệm Nathan Lovejoy của đại học Toronto Scarborough, phát hiện khi cá đuối gai độc nước ngọt (Potamotrygon motoro) ăn hàm của nó nhô ra khỏi sọ, cắn từ bên này sang bên kia.
P. motoro nhai chuyển thức ăn từ bên này sang bên kia (ảnh cắt từ video earthtouchnews.com)
"Điều đó khá bất thường khi bạn nghĩ về nó – con cá có hình thù kỳ lạ đến từ Amazon này đã phát triển những tập tính khác biệt động vật có vú, nhưng nó lại nhai thức ăn giống như một con bò hoặc một con dê", ông nói.
Kolmann đã đưa ra câu hỏi rằng P. motoro và họ hàng gần của nó, Potamotrygon orbignyi, ăn mồi như thế nào sau khi phát hiện 2 loài cá này ăn côn trùng thuỷ sinh duy nhất trong họ bao gồm cả cá mập, cá đuối Skate và những cá đuối khác.
Cá đuối gai độc nước ngọt có những cái vây bao bọc quanh đầu gọi là “đĩa”. Chúng bắt mồi bằng cách nâng phần trước của cái “đĩa” lên, giữ nước và con mồi ở phần dưới, trông giống một cái giác hút chân không. Một khi cá đuối bắt được con mồi, chúng vồ lấy bằng cách nhanh chóng nhô hàm ra, cắn và xé nhỏ con mồi.
“Chúng không thực sự sử dụng miệng để bắt mồi, điều này cho thấy phần miệng có thể nhô ra đó có một chức năngkhác biệt, có thể là là điều khiển kiểu nhai mồi mới lạ này”, Kolmann nói.
Kolmann ghi chú: nhai được cho là chỉ có ở động vật có vú - bao gồm con người – và là một trong những cải tiến chủ yếu cho sự hoàn thiện trong hơn 65 triệu năm qua. Nhai cho phép động vật có vú làm ấm máu (tạo nội nhiệt) thông qua nhiệt chuyển hoá từ những con mồi cứng hoặc dai khi nhai, bằng ngược lại sẽ bị hao hụt rất nhiều.
"Cả động vật có vú và cá đuối gai độc - hai nhóm ít liên quan với nhau - đã phát triển cùng một giải pháp để xử lý các nguyên liệu sinh học, đó là cách phá vỡ con mồi dai cứng", ông nói.
Cá đuối gai độc nước ngọt nhai thức ăn và ăn côn trùng vì chúng có ít sự lựa chọn trong quá trình tiến hoá, Kolmann nói. Khi chúng xâm nhập Amazon từ 20-40 triệu năm trước đây, ấu trùng côn trùng thủy sinh không chỉ phong phú mà còn bổ dưỡng, và khi trở thành côn trùng thì khó bị phá vỡ nên nhai rất cần thiết cho tiêu hóa. Ăn côn trùng có thể đã giúp cá đuối tránh cạnh tranh với các loài cá khác khi chúng di cư từ nước mặn vào vùng nước ngọt Amazon vốn đông đúc. Ông cho biết thêm chỉ một vài nhóm động vật khác đã có thể làm điều đó thành công.
Cả hai loài cá đuối gai độc nước ngọt trong nghiên cứu này được tìm thấy trong các hồ và sông khắp Amazon, từ cửa sông gần bờ biển phía đông Brazil và trong tất cả các nhánh sông tới chân đồi Andes ở Peru. Trong khi thức ăn của P. motoro gồm cả các loài cá khác, giáp xác như cua, tôm cũng như côn trùng, P. orbignyi chỉ ăn côn trùng.
Nghiên cứu nhấn mạnh khía cạnh thú vị của sự sống đa dạng trong tự nhiên, nhưng như Kolmann cũng chỉ ra đa dạng sinh học chưa được khám phá trong Amazon còn rất nhiều và đang bị đe dọa do hoạt động của con người.
"Khai thác mỏ và đắp đập đang đe dọa môi trường sống cá đuối ở Amazon. Quá trình này dời chỗ các dân tộc bản địa và phá hủy môi trường sống của động vật hoang dã," ông nói.
"Còn một loạt các động vật thú vị và kỳ lạ mà chúng tôi thậm chí còn chưa mô tả được và bằng nhiều cách, bảo tàng trở thành hộp thời gian cho đa dạng sinh học đang biến mất với tốc độ nhanh hơn chúng ta có thể nghiên cứu."
Cuộc nghiên cứu này, được tài trợ bởi Hội đồng Khoa học Tự nhiên và Nghiên cứu Kỹ thuật của Canada (NSERC) và Hội Elasmobranch Mỹ, sẽ được công bố trong tạp chí Kỷ yếu của Hội Hoàng Gia B (the journal Proceedings of Royal Society B).
_1734334030.jpg)
