Cá mòi có nguy cơ biến mất do biến đổi khí hậu

Cá mòi, nguồn dinh dưỡng quan trọng cho thủy sản chăn nuôi và nhiều động vật biển, sẽ gần như biến mất nếu nhiệt độ đại dương ấm lên 2°C.

cá mòi
Nguồn cá mòi dồi dào ngoài khơi bờ biển Peru đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu. Ảnh baroquetours

Cá mòi Peru là một loài cá nhỏ chỉ bằng ngón tay nhưng góp phần lớn nhất vào tổng sản lượng đánh bắt cá toàn cầu - chiếm tới 15%. Đây là loài cá có giá trị dinh dưỡng cao và thường được dùng làm thức ăn cho cá hồi và các loài thủy sản khác. Mới đây, các nhà khoa học nghiên cứu trầm tích và hóa thạch cổ đại đã chỉ ra rằng: trong quá khứ, nước biển nóng lên gần như xóa sổ loài cá này, và biến đổi khí hậu ngày nay có thể gây thảm họa tương tự.

Các nhà nghiên cứu từ lâu đã lo ngại về tác động của biến đổi khí hậu đối với các quần thể cá, vì một số loài cá chỉ có thể sinh sản trong một khoảng nhiệt độ hẹp. Hơn nữa, nước biển ấm chứa ít oxy hơn, khiến các loài cá với kích thước như cá mòi cũng khó sống sót, và chỉ phù hợp cho các loài cá rất nhỏ. Các nhà nghiên cứu dự đoán, các loài cá siêu nhỏ sẽ thống trị khi đại dương ấm lên, và ngành đánh bắt cá sẽ mất nguồn hải sản.

Nhưng đến nay, vẫn chưa thể chắc chắn liệu biến đổi khí hậu có phải nguyên nhân dẫn đến sự thống trị của các loài cá siêu nhỏ hay không, vì có một yếu tố gây nhiễu: đánh bắt. Việc đánh bắt cá quá mức làm cho đại dương chỉ còn các loài cá siêu nhỏ, vì chúng dễ dàng lọt lưới.

Renato Salvatteci, nhà sinh học thủy sản tại Đại học Kiel Christian-Albrecht, quay ngược thời gian về thời điểm trước khi ngành đánh bắt cá phát triển mạnh để xác định tác động của riêng khí hậu. Vùng biển ngoài khơi Peru là một khu vực lý tưởng vì có lượng cá dồi dào và đáy biển đã lưu giữ được nhiều lớp trầm tích hóa thạch chi tiết.

Salvatteci nghiên cứu một lõi đá dưới đáy biển, dài 14 mét, do một tàu nghiên cứu thu thập vào năm 2008. Trong lõi đá này có các lớp trầm tích lắng đọng từ 116.000 đến 130.000 năm trước, khi khí hậu Trái đất ấm hơn ngày nay. Để xác định nhiệt độ và nồng độ oxy của nước biển khi trầm tích hình thành, nhóm Salvatteci phân tích các dấu ấn sinh học của hóa thạch và đo các đồng vị nitơ. Kết quả, vào thời điểm trầm tích hình thành, nước biển ấm hơn ngày nay khoảng 2°C và chứa ít oxy hơn.

cá mòi
Khuyến khích người dân ăn trực tiếp nhiều cá mòi hơn, thay vì dùng cho chăn nuôi thủy sản. Ảnh minh họa

Sau đó, nhóm Salvatteci mất 2 năm để đếm và thống kê hơn 100.000 đốt sống và xác cá có trong trầm tích thu được. Trầm tích lắng đọng trong 100 năm qua chủ yếu là xương cá mòi. Nhưng trong khoảng thời gian nước biển ấm hơn ngày nay 2°C, khoảng 60% số cá là các loài khác còn nhỏ hơn nữa. Số lượng cá mòi sụt giảm nghiêm trọng vào thời điểm nhiệt độ nước biển ấm lên - nhóm nghiên cứu công bố trên tạp chí Science ngày 6/1. Khi nước biển ấm lên, thay thế cho cá mòi là các loài cá gần giống cá bống, có kích thước bằng một nửa cá mòi và thích nghi tốt hơn với điều kiện nhiệt độ cao, oxy thấp.

So với cá mòi, những loài này không mang lại lợi ích cho ngành khai thác thủy sản. Rất khó bắt được chúng do kích thước quá nhỏ; và chúng cũng không tập hợp thành các nhóm dày đặc như cá mòi, do đó để bắt được cùng một lượng cá, các tàu kéo lưới bắt cá bống sẽ phải đi những hải trình dài hơn, mất nhiều nhiên liệu và thời gian hơn. Các loài cá này cũng ít dinh dưỡng hơn cá mòi. Khi đại dương ấm lên, lượng cá mòi suy giảm sẽ làm tăng giá thành thức ăn thủy sản, kéo theo giá cá hồi và tôm tăng.

Các quần thể cá mòi còn là nguồn thức ăn cho cá thu và các loài khác - chúng ăn cá mòi trong môi trường tự nhiên và lớn lên trở thành sản phẩm đánh bắt giá trị cho ngư dân. Số lượng cá mòi giảm đồng nghĩa với việc những loài này cũng trở nên khan hiếm hơn và khó đánh bắt, kéo theo tăng giá.

Trước đây, khi nước trở biển ấm lên, một số loài cá mòi có thể bơi về phía nam đến vùng nước mát hơn để sinh sản. Nhưng những vùng biển phía nam này không giàu dinh dưỡng như vùng ngoài khơi bờ biển Peru để có thể nuôi dưỡng quần thể cá mòi trong thời gian dài.

Theo William Cheung, nhà sinh thái học biển tại Đại học British Columbia, Vancouver, khi một quần thể cá bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu, cần bắt đầu quản lý khai thác thủy sản thận trọng hơn và giảm sản lượng đánh bắt cho phép.

Salvatteci lưu ý rằng quần thể cá mòi ở Peru đã được quản lý hiệu quả, nhưng có thể cải thiện hơn nữa bằng cách khuyến khích người dân ăn trực tiếp nhiều cá mòi hơn, thay vì dùng cho chăn nuôi thủy sản. Cách tiêu thụ này có thể tạo ra hiệu suất sinh thái - tỉ lệ phần trăm chuyển hóa năng lượng giữa các bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái - cao hơn, do tận dụng trực tiếp nguồn dinh dưỡng từ cá mòi.

Tổng hợp
Đăng ngày 14/01/2022
Hoàng Nam
Môi trường

Tình hình xâm nhập mặn cấp thiết ở khu vực miền Tây

Tình hình xâm nhập mặn ở miền Tây đang trở thành một vấn đề cấp thiết, đặc biệt là trong ngành thủy sản. Đợt xâm nhập mặn kéo dài đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến sản xuất nuôi trồng thủy sản, đe dọa không chỉ nguồn cung lương thực mà còn đe dọa đến sinh kế của hàng triệu người dân nơi đây.

Xâm nhập mặn
• 09:46 27/03/2024

Cơ chế hoạt động của phương pháp xử lý nước thải bằng men vi sinh

Để cải thiện nguồn nước thải trong nuôi trồng thủy sản, ngày nay người nuôi sử dụng phổ biến các chế phẩm sinh học để phòng bệnh cho vật nuôi và cải thiện môi trường. Ngoài ra, phương pháp này còn góp phần đưa nghề nuôi thủy sản phát triển bền vững.

Ao nuôi
• 10:14 08/03/2024

Tác động tiêu cực từ việc đánh bắt cá bằng Xyanua

Đánh bắt cá bằng hóa chất, cụ thể ở đây là Xyanua là là phương pháp đánh bắt cá  thông qua việc rải các hóa chất xuống khu vực có cá và được cho là làm cá “hôn mê” để thuận tiện cho việc đánh bắt.  Đây là một việc rất nguy hiểm, vừa hủy hoại môi trường, vừa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người sử dụng bởi Xyanua là chất cực độc, dễ dàng gây chết dù chỉ một lượng nhỏ.

Đánh bắt cá
• 11:18 06/03/2024

Thả con giống bồi hoàn đa dạng sinh học

Sáng ngày 6.3, Công ty CP cảng Quy Nhơn - chủ đầu tư dự án Đầu tư nâng cấp bến số 1- cảng Quy Nhơn đã thả 469.600 con giống thủy sản (cá chẽm, cua, tôm sú) để bồi hoàn đa dạng sinh học tại Ngã 3 sông Trường Úc (gần đập tràn Quy Nhơn 3, tổ 28, KV 4, phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn) và khu nước trước bến số 1 cảng Quy Nhơn với tổng kinh phí gần 74 triệu đồng.

Thả giống bồi hoàn sinh học
• 10:32 06/03/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 12:59 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 12:59 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 12:59 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 12:59 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 12:59 29/03/2024