Cảnh báo khẩn hạn - mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long

Nhiều nguyên nhân khiến cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) phải sớm đối mặt với nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn sớm hơn chu kỳ. Các địa phương cần tính toán phương án hợp lý đối phó với thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp và khắc nghiệt hơn.

Khô hạn và xâm nhập mặn tàn phá Kiên Giang năm 2016. (Nguồn ảnh: TTXVN)

Hạn, mặn sẽ xâm nhập sớm

Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam nhận định: Năm 2019 lũ nhỏ, mùa mưa lại kết thúc sớm, hạn hán và xâm nhập mặn sẽ sớm đe dọa vùng ĐBSCL. Dự báo vào tháng 12/2019, ranh mặn 4g/ lít lấn sâu vào nội đồng từ 20 đến 30 km; tháng 1 và tháng 2/2020, ranh mặn 4 g/ lít sẽ tiếp tục ăn sâu vào từ 40 đến 67 km (cao hơn 10 đến 15 km so với trung bình nhiều năm). Phạm vi ảnh hưởng mở rộng này đe dọa khả năng lấy nước của các công trình thủy lợi, nhất là trong các kỳ triều cường.

Trước những diễn biến thất thường từ thời tiết và mùa lũ năm nay, ông Kỷ Quang Vinh - nguyên Chánh văn phòng Công tác biến đổi khí hậu TP. Cần Thơ - cảnh báo: Một mùa khô khắc nghiệt nhất được dự báo đầu năm 2020 đã từ từ xuất hiện. Trên các trạm đo, mực nước thượng nguồn lưu vực sông Mekong ở Thái Lan và Campuchia hiện thấp hơn cùng kỳ năm 2015 khá nhiều. Riêng các trạm ở Lào gần đây không cung cấp số liệu mực nước. Chỉ có nhiều trận mưa trái mùa mới mong giúp khu vực ĐBSCL giảm bớt cơn khát sẽ diễn ra vào đầu năm 2020. Người dân cần theo dõi và cập nhật thời tiết để có hướng xử lý cho phù hợp. Cần dự trữ nước cho sinh hoạt cho sản xuất ít nhất trong vòng 3 tháng, là tháng 2, 3, 4/2020, nhất là khu vực ven biển.

Các tỉnh Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang và Hậu Giang, cách biển từ 20 đến 30 km, có khả năng chịu ảnh hưởng của hạn hán và xâm nhập mặn đến lúa Đông xuân 2019–2020.

Thời gian qua, Bến Tre là địa phương hứng chịu đầu tiên và nặng nề nhất. Nhiều người vẫn còn nhớ như in trận hạn hán năm 2016, cả tỉnh Bến Tre hứng chịu cơn khát lịch sử. “Mới đây nghe dự báo hạn hán sẽ tăng cao hơn năm 2016 mà thấy lo lắng, đến nay nghĩ lại cũng thấy ngao ngán. Hiện bà con trong xã đang tính các phương án trữ nước, cũng mong mưa để có nước trữ sẵn đối phó với trận hạn sắp tới” - ông Nguyễn Văn Hồng (ngụ ở ấp 5, xã Bảo Thạnh, huyện Ba Tri) bộc bạch.

Hạn, mặn khốc liệt đe doạ vựa lúa

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - chuyên gia về sinh thái khu vực Mekong - cảnh báo: “Sau Tết, vào đỉnh điểm mùa khô, khoảng cuối tháng 3/2020 khu vực ĐBSCL có thể sẽ đối mặt với đợt hạn mặn gay gắt hơn mùa khô 2016. Hiện nay, nước sông Mekong phía thượng nguồn đang thấp chưa từng thấy trong lịch sử. Lúc này tại tỉnh Nakhon Phanom (Thái Lan) các giồng cát ở đáy sông đã bày lên”. Ông Thiện lý giải: “Nguyên nhân chính của mực nước thấp kỷ lục năm nay là do hiện tượng El Nino gây mưa ít từ đầu năm trên lưu vực Mekong. Còn các đập thủy điện, về nguyên tắc thì không lấy mất nước và trong tình huống bình thường thì ít ảnh hưởng đến lượng nước, nhưng gặp những năm khô hạn, thiếu nước thì các đập sẽ tích nước cho đủ độ sâu (khoảng 22 m) để turbine đặt bên dưới có thể vận hành phát điện được. Đập trên tích nước thì đập thứ hai bên dưới phải chờ, đập thứ hai tích thì đập thứ ba phải chờ, cứ như thế, nước đi qua chuỗi đập rất lâu. Như vậy, gặp năm khô hạn, thủy điện sẽ làm khô hạn khốc liệt hơn. Trong tình hình đó, đập Xayaburi - đập đầu tiên trong chuỗi 11 đập trên dòng chính Mekong ở hạ lưu vực - đã chính thức vận hành ngày 29/10”...

Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Kiên Giang thông báo: Khả năng xâm nhập mặn trong mùa khô năm nay sẽ xuất hiện sớm và sâu hơn cùng kỳ năm ngoái, dự báo xấp xỉ đợt hạn mặn lịch sử năm 2015-2016. Riêng tại Kiên Giang, ranh mặn 4 g/ lít trên sông Cái Lớn có khả năng xâm nhập sâu khoảng 40 km trong tháng 1/2020 và sau đó đạt mức cao nhất vào những ngày cuối tháng 4 hoặc đầu tháng 5. Những vùng đất sản xuất nông nghiệp chịu ảnh hưởng nặng nề bao gồm các khu vực ven biển TP. Rạch Giá cho đến TP. Hà Tiên, vùng ven sông Cái Lớn, Cái Bé và các huyện thuộc vùng U Minh Thượng. Hạn, mặn sẽ len lỏi vào vùng Tứ giác Long Xuyên uy hiếp diện tích đất trồng lúa. Đây là điều cực hiếm trong mùa mưa lũ ở vùng này trong gần 20 năm qua.

Hạn, mặn ở ĐBSCL sẽ ngày càng khốc liệt, nông dân trồng lúa Đông xuân và Hè thu phải gánh chi phí sản xuất nhiều hơn, nguy cơ rủi ro do thiên tai càng tăng lên. Vùng ĐBSCL có khoảng 1,7 triệu ha đất lúa, hàng năm gieo trồng khoảng 4,2 triệu ha lúa (3 vụ/ năm), trong đó, vụ lúa Đông xuân với khoảng 1,6 triệu ha được xem là vụ lúa chính trong vùng.

Các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long khẩn trương phòng chống


Cảnh khô hạn tại xã Lịch Hội Thượng, huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng năm 2016. (Ảnh: Duy Khương/TTXVN)

Về giải pháp, Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện cho biết: “Chúng ta cũng cần phân biệt vài thứ. Thứ nhất, đợt “mùa nước nổi” về rất muộn và rất thấp hồi tháng 9 ở ĐBSCL chỉ là do lượng mưa cục bộ ở nam Lào, nước đã có về tràn đồng ở ĐBSCL nhưng thấp và bị “hụt hơi” do không được hỗ trợ bởi lượng mưa ở phía bắc Lào. Thứ hai, việc các thành phố bị ngập vào cuối tháng 9 là do con nước rong 30/8 âm lịch đụng với nước sông dội lại gây ngập. Chuyện ngập đó không phải “mùa nước nổi”, do đó rủi ro hạn mặn vẫn còn nguyên vì hai chuyện này khác nhau. Tháng 3 năm tới cần chú trọng nhất chuyện nước sinh hoạt cho bà con ven biển. Còn về sản xuất, tốt nhất là nên né trong tình huống cực đoan như thế này, nhất là vùng ven biển và vùng Bán đảo Cà Mau, xa sông Hậu vì ít có giải pháp. Một khi đã thiếu nước ngọt trầm trọng thì dù có ngăn mặn cũng không tác dụng. Về lâu dài, gặp những năm cực đoan cũng nên tránh. Lưu ý những năm cực đoan không phải là tình hình chung của tất cả các năm. Ngoài ra không nên trồng lúa vào mùa khô ở vùng ven biển hoặc vùng ngọt hóa. Đối với các vùng lũ ở Tứ Giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười, cần giảm lúa vụ ba để có không gian hấp lu nước lũ vào để tới mùa khô ĐBSCL còn nước để cân bằng mặn - ngọt ven biển, đồng thời cũng để cho đất và người có thời gian nghỉ ngơi trong năm”.

Ngoài khẩn trương nạo vét sông rạch, tỉnh Hậu Giang còn chủ động cho vụ Đông xuân. Ông Trần Chí Hùng - Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang -  thông tin: “Chúng tôi đã triển khai quyết liệt làm thủy lợi nội đồng, tuyên truyền để nông dân chuẩn bị vệ sinh đồng ruộng. Khi thuận lợi bơm rút nước, xuống giống nhanh vụ lúa Đông xuân. Hiện nay Cục Trồng trọt đã yêu cầu các sở NN&PTNT vùng ĐBSCL sẵn sàng phương án xuống giống sớm vụ lúa Đông xuân để né hạn, mặn trong mùa khô. Đây là điều hợp lý, vì lũ nhỏ và muộn sẽ tạo điều kiện cho nước mặn xâm nhập sớm. Hiện nay tỉnh đang khẩn trương triển khai xây dựng hồ chứa nước ngọt tại huyện Vị Thủy với kinh phí khoảng 165 tỉ đồng, dự kiến sẽ hoàn thành trong mùa khô 2019-2020”.

Bến Tre cũng vừa khánh thành đưa vào sử dụng dự án hồ chứa nước ngọt huyện Ba Tri với 60 ha, chứa gần 1 triệu khối nước ngọt thô, phục vụ sinh hoạt cho hơn 200.000 người, hàng trăm cơ sở sản xuất và hơn 150 trụ sở văn phòng, trường học… tại 24 xã, thị trấn trên địa bàn huyện Ba Tri và các vùng phụ cận của tỉnh sử dụng trong mùa khô.

Ông Nguyễn Văn Tâm - Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Kiên Giang - cho biết: “Giải pháp mà Kiên Giang đưa ra là vận hành hệ thống cống tại TP. Rạch Giá, ven sông Cái Lớn hoặc đắp đập ngăn mặn bằng cừ Larsen tại khu vực kênh Nhánh để ngăn mặn và giữ ngọt. Các địa phương tập trung rà soát lại những nơi có nguy cơ bị xâm nhập mặn để chủ động ứng phó. Ngoài ra, thực hiện nạo vét kênh, mương để tăng cường khả năng trữ nước ngọt sử dụng trong suốt mùa khô”.

Ông Nguyễn Ngọc Hè - Giám đốc Sở NN&PTNT TP Cần Thơ - báo tin: “Cần Thơ đang khẩn trương triển khai quy hoạch xây dựng, củng cố hệ thống thủy lợi tại khu vực sản xuất nông nghiệp đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Trọng tâm là thực hiện và hoàn thiện hệ thống thủy lợi để bảo vệ an toàn 73.000 ha đất nông nghiệp, bảo đảm sản xuất ổn định và giảm thiểu thiệt hại do lũ. Bên cạnh đó, tăng cường trữ nước trong mùa khô, phòng chống hạn, mặn”.

PGS.TS Lê Anh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu – nhận định: Việc kiệt nước chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến canh tác nông nghiệp, cấp nước sinh hoạt, lượng thủy sản giảm sút, phù sa ít đi và các tác động lớn đến hệ sinh thái khu vực. Về ngắn hạn, như tình hình hiện nay, cần giảm các diện tích canh tác lúa ở những vùng gò cao, các vùng ven biển, chuyển một phần diện tích trồng lúa sang những cây trồng cạn ít tiêu thụ nước hoặc chuyển sang nuôi trồng thủy sản; khuyến khích và hỗ trợ nông dân tìm mọi cách trữ nước ở các vùng trũng như lung đìa, ao hồ, các kinh mương… và các lu chứa, bể chứa nước mưa. Người dân cần sử dụng nước tiết kiệm và hiệu quả. Chính quyền nên xem khô hạn là dạng thiên tai cần trợ giúp. Có thể đề xuất ngân hàng cho nông dân vay mua vật dụng trữ nước với lãi suất thấp hoặc không lãi, ngoài ra vận động các tổ chức, nhà hảo tâm, doanh nghiệp tham gia cung cấp phương tiện trữ nước cho cộng đồng”. Còn về lâu dài, ông Tuấn đề xuất: “Cần vận dụng các biện pháp ngoại giao, luật pháp và kinh tế để yêu cầu các quốc gia thượng nguồn phải xem Mekong là dòng sông chung cho khu vực. Các nước phải có trách nhiệm chia sẻ nguồn tài nguyên chung này. Ngược lại, các nước hạ nguồn có thể tạo những điều kiện phát triển kinh tế giao thương cho các nước nói trên”…

Đại đoàn kết
Đăng ngày 25/11/2019
Quốc Trung
Môi trường

Thừa Thiên - Huế: Đầm phá ô nhiễm, dân kêu trời

Hàng ngàn hộ dân ở 33 xã, phường, thị trấn sống dựa vào đầm phá Tam Giang - Cầu Hai (tỉnh Thừa Thiên - Huế), đang khốn khổ vì nguồn nước ô nhiễm nghiêm trọng.

Ô nhiễm đầm phá ở Thừa Thiên - Huế
• 14:32 14/03/2023

Sản xuất xà phòng từ chất nhầy ốc sên

Một con ốc sên sẽ tạo ra khoảng 2g chất nhờn. Để sản xuất 15 thanh xà phòng trọng lượng 100g, anh Desrocher ở thị trấn Wahagnies, miền Bắc nước Pháp cần khoảng 40 con ốc sên. Ảnh: Reuters

Xà phòng từ ốc sên
• 10:17 09/02/2023

Yên Bái: Thả hơn 30 nghìn cá giống xuống hồ Thác Bà trong ngày ông Công, ông Táo

Ngày 14/1, huyện Yên Bình (Yên Bái) đã tổ chức thả cá bổ sung nguồn lợi thủy sản hồ Thác Bà năm 2023 gắn với phong tục thả cá chép ngày 23 tháng Chạp.

Thả cá
• 12:02 19/01/2023

Xuất hiện pin làm từ vỏ cua, có thể tái chế 1000 lần

Các nhà khoa học đã phát minh ra một loại pin được làm từ vỏ cua, dễ phân hủy hơn nhiều so với pin lithium-ion.

Pin làm từ vỏ cua
• 09:46 12/01/2023

Cá chết hàng loạt: Nguyên nhân và giải pháp cho người nuôi

Những ngày đầu tháng 5/2025, người dân TP.HCM không khỏi bàng hoàng trước cảnh tượng cá chết trắng mặt nước trên kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè. Tình trạng này không chỉ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng mà còn ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của người dân và đặt ra nhiều câu hỏi về nguyên nhân cũng như biện pháp phòng ngừa, đặc biệt đối với người nuôi trồng thủy sản.

Cá chết
• 09:55 12/05/2025

Vai trò của khu bảo tồn biển trong việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản

Khu bảo tồn biển (Marine Protected Area – MPA) là vùng không gian biển được quy hoạch và quản lý nhằm bảo vệ tài nguyên sinh vật biển, hệ sinh thái và cảnh quan tự nhiên. Tùy theo mức độ bảo vệ, có thể cấm hoặc hạn chế các hoạt động như khai thác thủy sản, du lịch, vận tải biển để đảm bảo duy trì hoặc phục hồi sự đa dạng sinh học.

San hô biển
• 10:03 05/05/2025

Các tỉnh ven biển chủ động phòng tránh thiên tai sạt lở

Trong những năm gần đây, Việt Nam đang phải đối mặt với những tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu.

Ven biển
• 10:51 15/04/2025

Có nên áp dụng cơ chế thưởng cho người báo tin xả rác giống như xuyệt điện thủy sản?

Trong bối cảnh bảo vệ môi trường ngày càng được chú trọng, việc xử lý các hành vi vi phạm môi trường như xả rác bừa bãi đang trở thành một thách thức lớn. Một trong những giải pháp được nhiều địa phương triển khai để khuyến khích người dân tham gia giám sát, tố giác vi phạm là cơ chế khen thưởng cho người báo tin, đặc biệt là những hành vi xả rác. Liệu cơ chế này có thể áp dụng hiệu quả như mô hình "treo thưởng" chống xuyệt điện thủy sản tại Cà Mau?

• 10:16 08/04/2025

Đừng bỏ qua những lưu ý này khi sử dụng Iodine trong thủy sản

Trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, Iodine – hay còn gọi là I-ốt – được xem là một vi chất quan trọng, không chỉ với con người mà còn đóng vai trò thiết yếu trong việc cải thiện môi trường và sức khỏe vật nuôi dưới nước. Tuy nhiên, việc sử dụng Iodine cần được thực hiện đúng cách để phát huy tối đa hiệu quả sát trùng mà không gây ảnh hưởng tiêu cực đến hệ sinh thái ao nuôi.

Cá nuôi
• 20:39 15/05/2025

Blockchain trong truy xuất nguồn gốc trong thủy sản

Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản đang ngày càng chịu áp lực bởi yêu cầu minh bạch, đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, công nghệ blockchain đang nổi lên như một công cụ đột phá giúp giải quyết nhiều thách thức cốt lõi của ngành. Với khả năng ghi nhận, lưu trữ và xác thực thông tin một cách minh bạch, không thể chỉnh sửa, blockchain đang mở ra hướng đi mới cho việc quản lý chuỗi cung ứng thủy sản từ ao nuôi đến bàn ăn.

Truy xuất nguồn gốc
• 20:39 15/05/2025

Cách lắng phù sa cho ao nuôi

Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi cá, tôm, việc xử lý nước đầu vào là một khâu quan trọng nhằm đảm bảo môi trường ao nuôi ổn định, an toàn cho sinh vật nuôi. Trong đó, phù sa – thành phần tự nhiên thường có trong nước lấy từ sông, kênh rạch – nếu không được xử lý thích hợp, có thể gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng nước ao, làm giảm hiệu suất nuôi và tăng rủi ro dịch bệnh. Một trong những phương pháp xử lý phổ biến là “lắng phù sa”.

Ao nuôi
• 20:39 15/05/2025

Cảnh giác dịch bệnh khi giao mùa

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt, ngành nuôi trồng thủy sản ở Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong thời điểm giao mùa. Giao mùa là khoảng thời gian chuyển tiếp giữa các mùa trong năm, thường đi kèm với sự biến động lớn về nhiệt độ, độ ẩm, mưa nắng, và môi trường nước. Những yếu tố có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của vật nuôi thủy sản. Nếu không có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời, dịch bệnh có thể bùng phát nhanh chóng, gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế và ảnh hưởng đến an toàn thực phẩm, môi trường sinh thái.

Tôm thẻ chân trắng
• 20:39 15/05/2025

Nuôi lươn: Hướng tới chuỗi liên kết bền vững

Trong bối cảnh nông nghiệp ngày càng đối mặt với biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và nhu cầu chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững, ngành nuôi trồng thủy sản đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng và tạo sinh kế cho hàng triệu người dân. Trong số đó, nghề nuôi lươn đang dần trở thành hướng đi tiềm năng, không chỉ về hiệu quả kinh tế mà còn phù hợp với xu thế phát triển chuỗi giá trị bền vững, nhất là tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ.

Nuôi lươn
• 20:39 15/05/2025
Some text some message..