Đặc điểm sinh sản cá úc chấm

Đặc điểm sinh sản cá úc chấm, loài cá có giá trị kinh tế và có thể trở thành đối tượng nuôi tiềm năng ở Việt Nam.

Cá úc chấm ấp trứng
Cá úc chấm có đặc điểm ấp trứng trong miệng.

Cá úc chấm (Arius maculatus) là một trong những loài cá da trơn thuộc họ Ariidae, chúng thường phân bố ở các cửa sông Malaysia, Thái Lan, Việt Nam, Indonesia hay Philippin. Ở Việt Nam, đây là loài cá có giá trị kinh tế và có tiềm năng trở thành đối tượng nuôi mới. Nghiên cứu đặc điểm sinh sản cá úc chấm được thực hiện bởi nhóm nghiên cứu Tô Thị Mỹ Hoàng và Trần Đắc Định thuộc Khoa Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ.

Cá úc chấm có tên khoa học là Arius maculatus thuộc họ cá úc (Ariidae), bộ cá da trơn (Siluriformes). Họ cá úc chấm giai đoạn nhỏ phân bố ở các vùng cửa sông có độ mặn thấp và cá trưởng thành phân bố phong phú ở các vịnh và cửa sông có nhiệt độ và độ mặn thuận lợi cho các hoạt động sinh sản.

Các đặc điểm sinh sản của các loài cá úc chấm như di cư sinh sản, sức sinh sản giảm và ấp trứng trong miệng cũng làm ảnh hưởng đến quần đàn. Đồng thời tình hình khai thác quá mức đã tạo ra mối đe dọa đến quần đàn cá úc. Do đó, nghiên cứu được tiến hành góp phần duy trì nguồn lợi của loài này.

Đặc điểm phân biệt giới tính

Trong mùa sinh sản của cá úc chấm có thể phân biệt cá đực và cá cái bằng cách quan sát lỗ hậu môn, vây bụng và vòm miệng. Các đặc điểm hình thái bên ngoài của cá úc chấm Arius maculatus khi thành thục sinh dục có thể mô tả như sau:

  • Cá cái có lỗ sinh dục phát triển, thường có bụng to, có vây hậu môn dài hơn cá đực và răng hàm trên phát triển hơn con đực.
  • Cá đực thường có kích cỡ nhỏ, thon dài hơn cá cái, vây bụng nhỏ và có khoang miệng rộng hơn cá cái (để ấp trứng). Đôi khi bắt gặp rất nhiều trứng hoặc cá con trong khoang miệng cá đực. Đây là đặc điểm chính giúp dễ phân biệt cá úc đực và cái trong mùa sinh sản.


Các giai đoạn phát triển của noãn sào

Giai đoạn I: Cá còn non, chưa tham gia sinh sản lần nào, tuyến sinh dục chưa phát triển, buồng trứng mỏng, trắng và mờ. Nhỏ, mảnh, nằm dọc hai bên xương sống, chiếm ít hơn 1/3 khoang bụng. Noãn bào rất nhỏ, không nhìn thấy được bằng mắt thường.

Giai đoạn II: Noãn bào phát triển. Có dạng hạt, màu trắng hoặc kem nhạt, chiếm khoảng 1/2 khoang bụng.

Giai đoạn III: Buồng trứng hoàn thiện. Bắt đầu có sự khác biệt giữa trứng Yolk và trứng Hyaline. Khích thước noãn sào tăng nhanh. Hơi vàng, to hơn giai đoạn II, chiếm 2/3 khoang bụng. 

Giai đoạn IV: Màu vàng, to tròn, có mạch máu. Noãn bào lớn, màu vàng vàng, đường kính trứng lớn hơn giai đoạn III. Dễ dàng phân biệt giữa trứng Yolk với trứng Hyaline.


Các giai đoạn phát triển của tinh sào

Giai đoạn I: Buồng tinh khó nhận ra, mờ, mảnh, chỉ là hai sợi chỉ nhỏ nằm sát 2 bên xương sống, chiếm ít hơn 1/3 khoang bụng.

Giai đoạn II: Buồng tinh màu trắng hoặc màu hồng nhạt. Khối lượng nặng hơn giai đoạn I.

Giai đoạn III: Buồng tinh màu trắng và tương đối phát triển, buồng tinh có sự phân thùy nhưng chưa rõ ràng.

Giai đoạn IV: Buồng tinh phát triển, màu kem và có sự phân thùy rõ ràng.


Các giai đoạn của buồng tinh và buồng trứng các loài cá úc được phân biệt dựa trên thể tích của tuyến sinh dục trong khoang bụng, hình dạng tuyến sinh dục, kích cỡ tuyến sinh dục và màu sắc tuyến sinh dục. 

Biến động giai đoạn thành thục sinh dục

Từ kết quả phân tích  cho thấy cá úc chấm có tuyến sinh dục ở giai đoạn III và IV xuất hiện ở hầu hết các tháng. Tuy nhiên, từ tháng 3 đến tháng 10 tuyến sinh dục cá ở giai đoạn này chiếm tỷ lệ cao. Tuyến sinh dục cá đạt giai đoạn IV cao nhất là ở tháng 8 chiếm 34,29%, kế đến là tháng 3 chiếm 32,50%. Ngoài ra hệ số GSI tại tháng 3 là cao nhất với 3,42% và HSI tương đối thấp tại tháng 3 (1,39%). Sức sinh sản cá rất thấp 16±3 trứng Yolk/cá cái và 144±60 trứng Hyaline/cá cái.



Buồng trứng giai đoạn IV cá úc chấm gồm 2 loại trứng khác biệt: trứng to màu vàng (Yolk) và một loại trứng khác có kích cỡ rất nhỏ được gọi là trứng Hyaline.

Đối với loại trứng Yolk có màu vàng sáng, màu cam và màu đỏ thì thường phát triển tốt bởi do sắc tố carotin trong quá trình chuyển hóa oxy. Ngoài ra, trứng cũng khác nhau tùy theo loài, kích cỡ, vùng phân bố.


Đặc biệt là trong thời gian ngậm trứng răng hàm trên và răng hầu cá đực có lớp màng bao bọc để bảo vệ trứng cũng như cá con không bị bị tổn thương. Một số nghiên cứu trên các loài cá úc khác cũng cho thấy sự thay đổi các mảng răng và cấu trúc biểu mô ở miệng trong thời gian sinh sản là đặc điểm để phân biệt giới tính.


Những lợi ích của việc ấp trứng trong miệng là giảm thiểu những tổn thương của trứng và ấu trùng từ các yếu tố sinh lý từ môi trường bên ngoài (nhiệt độ nước và oxy) và cũng hạn chế tử vong do cá khác ăn thịt. 

Kết quả từ nghiên cứu góp phần ứng dụng vào sản xuất giống để đưa vào nuôi nhân tạo, đáp ứng nhu cầu thực phẩm và giảm bớt khai thác tự nhiên. Ngoài ra, nhằm bảo vệ nguồn lợi cá úc chấm vùng cửa sông cần hạn chế khai thác cá tại thời điểm tháng 3 và tháng 8 để đảm bảo sinh sản cho loài này ngoài tự nhiên.

Theo Tô Thị Mỹ Hoàng và Trần Đắc Định - Khoa Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ.

Đăng ngày 29/05/2020
NH
Sinh học

Nuôi trồng thủy sản thân thiện với môi trường

Thủy sản được coi là nguồn thực phẩm quan trọng cho tương lai do sự gia tăng dân số toàn cầu và diện tích đất cho nông nghiệp ngày càng hạn chế.

nuôi cá bớp
• 10:24 10/02/2022

50 tấn cá chẽm chết cóng

Hàng trăm ngàn con cá chẽm nuôi tại một trại cá ở Hy Lạp chết vì lạnh, sau trận bão tuyết lớn làm tê liệt toàn quốc gia này trong tuần.

cá chết hàng loạt
• 19:47 28/01/2022

Chất diệt khuẩn an toàn thân thiện với môi trường đến 95%

Người ta nói nuôi thủy sản là nuôi nước. Môi trường nước có sạch thì thủy sản nuôi ở dưới mới sống tốt và lớn lên được. Vậy mới nói khâu diệt khuẩn khử trùng ao là rất quan trọng.

chất diệt khuẩn
• 10:01 10/11/2021

Giải cứu cá voi nặng 3 tấn mắc cạn ở Huế

Người dân ở cửa biển Tư Hiền, xã Vinh Hiền, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế vừa giải cứu thành công một con cá voi nặng 3 tấn, dài hơn 5m mắc cạn do sóng biển đánh dạt bờ trong lúc triều cường dâng cao, biển động mạnh.

Cá voi mắc cạn
• 16:16 21/10/2021

Ứng dụng một số công nghệ trong chế biến và bảo quản thủy sản

Công nghệ chế biến và bảo quản thủy sản đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn chất lượng, kéo dài thời gian sử dụng, và nâng cao giá trị thương mại của các sản phẩm thủy sản.

Thủy sản
• 10:34 18/02/2025

Bản chất kiềm trong ao nuôi tôm

Độ kiềm là tổng lượng các ion bicarbonate (HCO₃⁻), carbonate (CO₃²⁻) và đôi khi hydroxide (OH⁻) trong nước. Các ion này có khả năng trung hòa axit trong nước.

Ảnh bìa
• 10:00 05/12/2024

Vai trò của các thành phần ion đối với sự phát triển của tôm

Để vụ nuôi tôm được thành công thì việc quản lý chất lượng, môi trường nước ao nuôi là một trong những yếu tố chủ chốt không thể bỏ qua, ngoài những thông số chính thì các thành phần ion trong ao cũng đóng vai trò quan trọng không kém đối với sức khỏe và sự tăng trưởng của tôm.

Tôm thẻ
• 10:28 29/11/2024

Sự hỗ trợ nhau ở các bộ phận trên cơ thể tôm

Mỗi bộ phận của tôm, từ vỏ ngoài cứng cáp đến các cơ quan tiêu hóa, hô hấp và bài tiết, đều giữ vai trò riêng biệt nhưng lại không thể hoạt động một cách độc lập. Sự liên kết này giúp tôm bảo vệ bản thân trước các mối nguy, tận dụng dinh dưỡng và duy trì sức khỏe.

Tôm thẻ chân trắng
• 10:33 13/11/2024

Logistics ngành thủy sản – một điểm nghẽn trong chuỗi giá trị thủy sản Việt Nam

Việt Nam tự hào là một cường quốc xuất khẩu thủy sản, với kim ngạch hàng năm lên đến hàng tỷ USD. Thế nhưng, đằng sau những con số ấn tượng đó là một nghịch lý đáng báo động: giá trị gia tăng và lợi nhuận thực tế thu về chưa tương xứng với tiềm năng. Khi mổ xẻ chuỗi giá trị, một "điểm nghẽn" mang tính sống còn đã lộ rõ, đó chính là logistics. Đây không còn là một chi phí dịch vụ đơn thuần, mà đã trở thành rào cản lớn nhất kìm hãm sức bật của toàn ngành.

Điểm nghẽn trong Logistics
• 12:40 19/07/2025

Cá muối chua: Món ăn truyền thống và mối nguy cơ chết người từ độc tố Botulinum

Mới đây, vào ngày 15/7/2025, anh A Khởi (23 tuổi, dân tộc Xơ Đăng, tỉnh Quảng Ngãi) đã được đưa đến Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ngãi 2 trong tình trạng nguy kịch. Nguyên nhân được xác định là ngộ độc Botulinum sau khi anh ăn cơm với món cá muối chua tự làm tại nhà. Vụ việc một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về mối nguy hiểm chết người ẩn sau món ăn dân dã, biến một đặc sản truyền thống thành nguồn cơn của những bi kịch.

Ngộ độc Botulinum
• 12:40 19/07/2025

Ban đêm ở trại tôm: Nhìn thấu nguy cơ để giữ chắc mùa vụ

Trong khi người nuôi đã say giấc, ao tôm vẫn không ngừng "sôi động" với hàng loạt diễn biến môi trường, sinh vật phân hủy, và những nguy cơ tiềm tàng. Vậy ban đêm nuôi tôm làm sao cho đạt kết quả? Bài viết sau sẽ giúp bạn "nhìn thấu bóng tối", giữa mùa vụ nhiều rủi ro.

Ao nuôi tôm vào ban đêm
• 12:40 19/07/2025

Thủy sản Hùng Vương lại bị xử phạt

Từng là doanh nghiệp dẫn đầu ngành xuất khẩu cá tra Việt Nam, Công ty Cổ phần Hùng Vương (mã chứng khoán: HVG) đang đối mặt với một tương lai bất định khi liên tiếp vướng vào các vi phạm pháp luật và gánh nặng tài chính khổng lồ.

thủy sản Hùng Vương
• 12:40 19/07/2025

Trung quốc vượt Mỹ, trở thành thị trường thủy sản số 1 của Việt Nam

Số liệu thống kê 6 tháng đầu năm 2025 đã xác nhận Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành thị trường nhập khẩu lớn nhất của thủy sản Việt Nam. Với kim ngạch xuất khẩu đạt 1,1 tỷ USD, thị trường tỷ dân này không chỉ cho thấy sức mua khổng lồ mà còn đặt ra những yêu cầu mới, đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam phải có một chiến lược tiếp cận bài bản và chuyên nghiệp hơn.

tôm thẻ chân trắng
• 12:40 19/07/2025
Some text some message..