Kháng sinh trong thủy sản: Càng cấm càng dùng?

Điều đáng quan tâm là 2 loại kháng sinh được sử dụng nhiều nhất trong cả nuôi tôm và cá lại là Enterofloxacin và Ciprofloxacin, đã bị cấm sử dụng từ lâu.

kháng sinh trong thủy sản
Thói quen dùng kháng sinh theo "kinh nghiệm" khiến dư lượng kháng sinh trong thủy sản cao.

Theo Tổng cục thủy sản, ước tính sản lượng 8 tháng đầu năm 2020 đạt 4,9 triệu tấn, tăng khoảng 136 triệu tấn so với cùng kỳ năm trước và đạt 62,9% kế hoạch của năm. Trong đó, sản lượng đánh bắt đạt 2,36 triệu tấn và nuôi trồng đạt 2,54 triệu tấn. Xuất khẩu tôm năm 2020 đạt 3,85 triệu USD, bất chấp những khó khăn của dịch Covid-19, sản lượng này vẫn tăng 15% so với năm 2019.

Hiện trạng

Thuốc kháng sinh đã được sử dụng rộng rãi trong nuôi trồng thủy sản từ nhiều năm qua. Tất cả các kháng sinh tại Việt Nam đều được nhập khẩu dưới dạng nguyên liệu hoặc thành phẩm. Có đến 1.500 sản phẩm thuốc thú y được cấp phép sử dụng trong nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, các sản phẩm kháng khuẩn không chiếm tỷ trọng lớn. Khoảng 72% trại nuôi tôm cá sử dụng ít nhất một loại kháng sinh để điều trị bệnh hoặc kích thích tăng trưởng (số liệu năm 2011).  Mua và bán kháng sinh tràn lan cũng là một yếu tố dẫn đến việc sử dụng kháng sinh ở mức cao. Từ đó, làm gia tăng tình trạng kháng thuốc, rất nhiều gen kháng kháng sinh đã được tìm thấy trong các sản phẩm thủy sản. Việc sử dụng kháng sinh có thể gây ra các vấn đề kinh tế và sức khỏe nghiêm trọng đối với cả vật nuôi thủy sản và con người.

cho cá ăn
Thuốc kháng sinh đã được sử dụng rộng rãi trong nuôi trồng thủy sản từ nhiều năm qua.

Vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh có thể phát triển và lây lan giữa thủy sản và con người, thông qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua chuỗi thức ăn và môi trường. Do đó, sự kháng thuốc lây lan là một vấn đề nghiêm trọng, có thể gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Theo thông tư năm 2016 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có 24  loại hóa chất, kháng sinh bị cấm sử dụng trong nuôi trồng thủy sản, trong đó có Enterofloxacin và Ciprofloxacin. Tuy cấm sử dụng, nhưng liệu người nuôi thủy sản có thật sự tuân thủ hay không?

Việc sử dụng kháng sinh và các hóa chất khác phổ biến trong nuôi tôm cá ở cả ba miền, trong đó nuôi cá sử dụng nhiều kháng sinh hơn so với nuôi tôm. Có hơn 20 loại kháng sinh đã được sử dụng để phòng ngừa và điều trị các bệnh trong nuôi tôm cá, bao gồm cả các loại kháng sinh đã bị cấm. Điều đáng quan tâm là 2 loại kháng sinh được sử dụng nhiều nhất trong cả nuôi tôm và cá lại là Enterofloxacin và Ciprofloxacin, đã bị cấm sử dụng từ lâu. Ngoài ra còn có Oxytetracycline được sử dụng phổ biến nhưng cũng bị hạn chế sử dụng trong thủy sản.

cá ăn thức ăn
Hiện nay, trong nuôi cá sử dụng nhiều kháng sinh hơn so với nuôi tôm.

Người nuôi thủy sản sử dụng kháng sinh như thế nào?

Thực tế, người nuôi đưa ra quyết định sử dụng loại kháng sinh nào dựa trên kinh nghiệm của bản thân, lời khuyên từ hàng xóm hay từ người bán thuốc. Người nuôi cũng thường chỉ mô tả các triệu chứng của cá hoặc tôm bị bệnh và được người bán khuyến cáo loại kháng sinh. Họ không nhớ về thuốc kháng sinh đã sử dụng, hầu hết chỉ nhớ nhãn hoặc màu sắc của thuốc thay vì nhớ tên. Do đó, người nuôi cần được trung tâm khuyến ngư địa phương bổ biến về việc sử dụng kháng sinh và các thành phần thông qua các buổi tập huấn, hội thảo.

Trong hầu hết các trại nuôi thủy sản, người ta thường tự trộn thức ăn và thuốc cho vật nuôi của họ. Cách trộn này có thể dẫn đến dư lượng kháng sinh cao trong các sản phẩm tôm, cá. Theo nhiều báo cáo, việc kháng thuốc trong nuôi cá phổ biến hơn (64%) so với nuôi tôm(24%). Những người nuôi thủy sản cho biết rằng “thay đổi thời tiết” hoặc “vật nuôi của ao bệnh cạnh bị bệnh” là những lý do chính để bắt đầu điều trị bằng kháng sinh cho vật nuôi của mình.

cá ăn mồi
Trong hầu hết các trại nuôi thủy sản, người ta thường tự trộn thức ăn và thuốc cho vật nuôi của họ.

Để giảm bớt tác hại của kháng sinh, cần phải có đơn thuốc với chẩn đoán bệnh và xét nghiệm kháng sinh đồ trước khi sử dụng cho thủy sản. Chính phủ cũng cần giám sát và quản lý chất lượng thuốc thủy sản trên thị trường. Thiết lập các hệ thống giám sát, chẩn đoán bệnh hiệu quả và tiếp cận với các loại thuốc kháng sinh chất lượng. Thúc đẩy sử dụng thuốc thủy sản an toàn để cải thiện an toàn sinh học và giảm sự kháng thuốc của vi khuẩn. Sử dụng các biện pháp thay thế cho các phương pháp điều trị bệnh bằng kháng sinh như an toàn sinh học, tiêm chủng, sử dụng probiotic.

Reference: Quynh Huong Luu, Thi Bich Thuy Nguyen, Thi Lan Anh Nguyen, Thi Thu Thuy Do, Thi Ha Thanh Dao, Pawin Padungtod (2021). Antibiotics use in fish and shrimp farms in Vietnam, Aquaculture, https://doi.org/10.1016/j.aqrep.2021.100711. 

Đăng ngày 08/07/2021
Hà Tử @ha-tu
Nuôi trồng

Các loài cây gây hại trong ao tôm cần loại bỏ ngay lập tức

Có một số loài cây gây hại trong ao tôm cần loại bỏ ngay lập tức. Các loài cây này có thể cạnh tranh với tôm cho oxy, thức ăn và ánh sáng. Chúng cũng có thể là nơi trú ngụ của các loài ký sinh trùng và bệnh tật.

Các loài cây gây hại cho ao nuôi
• 00:00 09/12/2023

Có nên lạm dụng thuốc tây trong nuôi tôm thẻ?

Hiện nay, bà con nuôi tôm đang truyền miệng nhau hình thức sử dụng thuốc tây (hay còn gọi là thuốc tân dược). Điều đặc biệt đáng nói ở đây là người nuôi không biết các loại thuốc này sử dụng cho tôm có thật sự hiệu quả hay không? Hôm nay hãy cùng Tép Bạc tìm hiểu vấn đề này nhé!

Thuốc tây
• 10:13 08/12/2023

Giải pháp nâng cao tỷ lệ thành công trong nuôi tôm thẻ chân trắng

Tôm thẻ chân trắng đã mang lại nguồn thu nhập khá cho nhiều hộ dân, góp phần thay đổi diện mạo những vùng quê nông thôn ven biển Việt Nam. Tuy nhiên hiện nay, bà con nuôi tôm đang đối diện nhiều thách thức.

Tôm thẻ chân trắng
• 15:15 07/12/2023

Có thể chuyển đổi khoáng vô cơ thành khoáng hữu cơ được không?

Để có thể phát triển và duy trì sức khỏe ổn đinh, tôm rất cần bổ sung các loại khoáng chất cần thiết. Chất này đóng vai trò quan trọng, vì vậy việc cung cấp đủ khoáng chất là rất cần thiết qua từng giai đoạn.

Tôm thẻ
• 10:40 06/12/2023

Ứng dụng của đồng hữu cơ trong nuôi tôm

Đồng hữu cơ được sử dụng rộng rãi trong chăn nuôi. Việc bổ sung đồng hữu cơ trong khẩu phần ăn tác động ở cấp độ tế bào vật nuôi. Hãy cùng tìm hiểu về định nghĩa đồng hữu cơ cũng như các lợi ích của chúng trong nuôi tôm nhé!.

Tôm thẻ chân trắng
• 02:32 09/12/2023

Phân biệt mật mía và mật rỉ đường chỉ trong 1 giây

Mật rỉ đường và mật mía đều là sản phẩm được làm từ cây mía. Tuy có nhiều điểm tương đồng về màu sắc, nhưng nhiều người dễ nhầm lẫn giữa hai loại này. Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa mật mía và mật rỉ đường, hãy cùng tìm hiểu thông tin chi tiết trong bài viết này của Tép Bạc.

Mật rỉ đường
• 02:32 09/12/2023

Có nên lạm dụng thuốc tây trong nuôi tôm thẻ?

Hiện nay, bà con nuôi tôm đang truyền miệng nhau hình thức sử dụng thuốc tây (hay còn gọi là thuốc tân dược). Điều đặc biệt đáng nói ở đây là người nuôi không biết các loại thuốc này sử dụng cho tôm có thật sự hiệu quả hay không? Hôm nay hãy cùng Tép Bạc tìm hiểu vấn đề này nhé!

Thuốc tây
• 02:32 09/12/2023

Mối nguy hiểm tiềm ẩn từ đuôi cá đuối

Trong trường hợp cảm nhận được sự nguy hiểm, đe dọa từ con người, một số loài cá đuối thường tự vệ bằng cách tấn công con người bằng nọc độc từ chiếc đuôi của chúng.

Cá đuối
• 02:32 09/12/2023

Thêm giải pháp bền vững từ Grobest giúp người nuôi tôm về đích thành công

Trong thời gian hiện nay, ngành tôm Việt đang dịch chuyển theo xu hướng phát triển bền vững. Theo đó, việc áp dụng công nghệ và giải pháp mới trong quy trình nuôi được xem là yếu tố tiên quyết cho một mùa tôm về đích thành công, cũng như là sự chuẩn bị cho các vụ mùa sau.

Tôm thẻ
• 02:32 09/12/2023