Mầm bệnh cơ hội và mầm bệnh "bắt buộc" trong thủy sản

Mầm bệnh có thể được chia thành hai loại chính: mầm bệnh cơ hội và mầm bệnh bắt buộc. Việc hiểu rõ về đặc điểm, ký chủ, giai đoạn phân bố, môi trường sống, lây lan, triệu chứng và phương pháp phòng trị bệnh của hai loại mầm bệnh này là rất cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành nuôi trồng thủy sản

Ao nuôi
Mầm bệnh là một trong những mối đe dọa lớn nhất ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất của các loài thủy sản

Đặc điểm và ký chủ chính 

Mầm bệnh cơ hội: là những vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng) vốn dĩ tồn tại sẵn trong môi trường hoặc trên cơ thể các động vật thủy sản nhưng không gây bệnh trong điều kiện bình thường. Tuy nhiên, khi có sự thay đổi bất lợi trong môi trường hoặc khi hệ miễn dịch của vật chủ bị suy giảm, những vi sinh vật này có thể sẽ trở thành mầm bệnh. Vd: Vi khuẩn Aeromonas hydrophila, nấm Saprolegnia thường tồn tại trong môi trường nước ngọt và trở nên nguy hiểm khi thủy sản bị stress hoặc khi thay đổi tiêu cực các chỉ tiêu chất lượng nước. Những loài thủy sản có sức đề kháng kém hoặc dễ bị tổn thương chính là ký chủ chính của loại mầm bệnh này. 

Mầm bệnh bắt buộc: là những vi sinh vật gây bệnh trong mọi trường hợp, tức là chúng luôn cần phải gây bệnh để tồn tại và phát triển. Những vi sinh vật này thường không tồn tại ngoài cơ thể vật chủ lâu dài và cần ký chủ trung gian để hoàn thành vòng đời của mình. Ví dụ: Virus gây bệnh đốm trắng (WSSV) trên tôm. Ký chủ của mầm bệnh bắt buộc là những loài thủy sản mà mầm bệnh này chuyên tấn công. Những ký chủ này có thể là một hoặc nhiều loài khác nhau, nhưng thường là những loài mà vi sinh vật này đã thích nghi và phát triển cơ chế gây bệnh đặc thù. 

Độc lực 

Mầm bệnh cơ hội và mầm bệnh bắt buộc có sự khác biệt rõ rệt về độc lực. Mầm bệnh cơ hội có độc lực thấp hơn và phụ thuộc nhiều vào tình trạng sức khỏe của ký chủ cũng như điều kiện môi trường để gây bệnh. Ngược lại, mầm bệnh bắt buộc có độc lực cao và luôn gây bệnh bất kể tình trạng sức khỏe khi xâm nhập vào ký chủ, phát triển các cơ chế gây bệnh hiệu quả hơn và mức độ ảnh hưởng ít bị biến động bởi các yếu tố bên ngoài.

Giai đoạn phân bố 

Mầm bệnh cơ hội: có thể tồn tại ở nhiều giai đoạn khác nhau trong chu kỳ sống của thủy sản. Chúng có thể tồn tại ở dạng không gây bệnh trong điều kiện môi trường tốt và chỉ trở thành mầm bệnh khi có sự thay đổi bất lợi. Ngược lại, mầm bệnh bắt buộc thường có các giai đoạn phân bố rõ ràng, liên quan chặt chẽ đến chu kỳ sống của vật chủ. Chúng phải trải qua các giai đoạn phát triển trong cơ thể vật chủ và gây bệnh để hoàn thành chu kỳ sống. 

Lây lan 

Mầm bệnh cơ hội: Sự lây lan của mầm bệnh cơ hội thường liên quan đến sự thay đổi điều kiện môi trường và sức đề kháng của vật chủ. Những yếu tố như chất lượng nước kém, mật độ nuôi cao, stress môi trường, và chế độ dinh dưỡng không hợp lý có thể làm tăng nguy cơ lây lan. 

Phòng bệnh đối với mầm bệnh cơ hội chủ yếu dựa vào việc duy trì môi trường nuôi tốt. Ảnh: Tép Bạc

Mầm bệnh bắt buộc: Lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp giữa các vật chủ hoặc qua môi trường nước chứa mầm bệnh. Chúng có thể lây lan nhanh chóng và gây ra các dịch bệnh lớn do khả năng gây bệnh cao và cơ chế phát sinh bệnh hiệu quả.

Triệu chứng 

Triệu chứng của mầm bệnh cơ hội thường không đặc trưng và có thể giống với các dấu hiệu stress hoặc tổn thương không do mầm bệnh. Các triệu chứng phổ biến bao gồm lở loét, xuất huyết, giảm ăn, suy nhược và giảm tăng trưởng. Trong khi đó, triệu chứng của các mầm bệnh bắt buộc thường rõ ràng và rất đặc trưng, giúp nhận diện dễ dàng hơn. Ví dụ: Bệnh đốm trắng (WSSD) gây ra các đốm trắng trên vỏ và cơ thể tôm, trong khi bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (AHPND) gây hoại tử ở gan tụy. 

Phòng trị bệnh 

Phòng bệnh đối với mầm bệnh cơ hội chủ yếu dựa vào việc duy trì môi trường nuôi tốt, quản lý stress, và cải thiện sức đề kháng của tôm, cá. Sử dụng các biện pháp như kiểm soát chất lượng nước, chế độ dinh dưỡng hợp lý, và giảm mật độ nuôi có thể giúp ngăn chặn sự phát triển của mầm bệnh cơ hội. 


Tiêu chíMầm bệnh cơ hộiMầm bệnh bắt buộc
Độc lựcThấp, phụ thuộc vào tình trạng sức khỏe ký chủ và môi trường 
Cao, ổn định, luôn gây bệnh khi có mặt
Khả năng gây bệnhThường không gây bệnh ở ký chủ khỏe mạnh 
Luôn luôn gây bệnh khi xâm nhập vào ký chủ 
Mức độ kiểm soátDễ kiểm soát bằng các duy trì môi trường tốt và ổn định sức khỏe vật nuôi 
Khó kiểm soát, cần biện pháp phòng ngừa riêng và điều trị đặc hiệu 

Phòng bệnh đối với mầm bệnh bắt buộc đòi hỏi các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn, bao gồm kiểm dịch, quản lý di truyền, và sử dụng vacxin (nếu có). Việc kiểm soát mầm bệnh bắt buộc cần phải được thực hiện từ giai đoạn giống đến khi nuôi thương phẩm để đảm bảo an toàn sinh học. Do tính chất gây bệnh cao và khả năng kháng thuốc, việc điều trị đòi hỏi sự kết hợp của nhiều biện pháp như sử dụng thuốc kháng virus, kháng sinh (đối với vi khuẩn), và các biện pháp hỗ trợ khác. 

Hiểu rõ hơn về 2 loại mầm bệnh trên không chỉ giúp người nuôi tôm cá áp dụng đúng các biện pháp quản lý và phòng trị bệnh hiệu quả mà còn giúp họ đưa ra những phương pháp xử lý kịp thời và đúng đắn khi gặp phải các vấn đề về sức khỏe của vật nuôi. 

Đăng ngày 29/08/2024
Hà Tử @ha-tu
Nuôi trồng

FLOCponics: Sự tích hợp hoàn hảo của công nghệ biofloc và cây thủy canh

FLOCponics là một loại Aquaponics thay thế tích hợp công nghệ biofloc (BFT) với sản xuất cây trồng không sử dụng đất.

flocponics
• 15:51 07/03/2022

Mô hình nuôi ba ba lãi 300 triệu đồng/năm

Mô hình nuôi ba ba của ông Lương Thành Kỷ, ở thị trấn Búng Tàu, huyện Phụng Hiệp. Qua 14 năm phát triển, đến nay đàn ba ba sinh sản của ông Kỷ đã phát triển hơn 1.500 con, mỗi năm xuất bán ra thị trường từ 8.000-10.000 con giống, trừ hết các khoản chi phí, lợi nhuận gần 300 triệu đồng/năm.

Ba ba.
• 09:38 14/06/2021

Kinh tế ổn định nhờ nuôi ba ba sinh sản

Hơn 20 năm nuôi ba ba sinh sản, anh Nguyễn Đức Lợi, ấp Phước Thọ B, xã Mỹ Phước, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng có cuộc sống khấm khá. Gắn bó lâu năm với con ba ba một phần cũng vì sự yêu thích loài vật này, ba ba lại dễ nuôi, nhẹ công chăm sóc, thị trường tiêu thụ tốt, đem lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình anh.

• 15:40 03/03/2021

Thu trăm triệu đồng mỗi năm từ nuôi ba ba

Nuôi ba ba gai là một công việc đòi hỏi phải có nguồn vốn lớn và kỹ thuật cao. Nhưng bằng ý chí, nghị lực, sự đam mê tận tụy với công việc cùng với áp dụng các kiến thức khoa học kỹ thuật mà ông Phạm Tất Đạt ở xã Yên Bình, thành phố Tam Điệp đã thành công, vươn lên trở thành triệu phú.

kỹ thuật sản xuất giống baba
• 10:00 30/05/2017

Tháo gỡ 'nút thắt' trong cấp phép nuôi biển tại Quảng Ninh

Quảng Ninh nổi bật với hơn 45.100 ha vùng biển quy hoạch cho nuôi trồng thủy sản, mở ra tiềm năng lớn cho ngành nuôi biển. Tuy nhiên, thủ tục hành chính rườm rà, thiếu hướng dẫn cụ thể và nhận thức hạn chế của ngư dân đang kìm hãm sự phát triển. Bài viết phân tích những khó khăn, giải pháp thực tiễn tại Quảng Ninh và định hướng thúc đẩy nuôi trồng thủy sản bền vững, hướng tới xuất khẩu.

Nuôi biển
• 10:32 13/06/2025

Bão giá thức ăn, con giống năm 2025: Lời giải cho bài toán lợi nhuận

Năm 2025 đang đến gần, đặt ra cho ngành tôm Việt Nam một bài toán kinh tế nan giải: làm thế nào để tồn tại và phát triển khi các chi phí đầu vào cốt lõi là thức ăn và con giống được dự báo sẽ tiếp tục ở mức cao? Trong bối cảnh này, quản lý chi phí không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành yếu tố sống còn, quyết định sự thành bại của mỗi vụ nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 11:47 12/06/2025

Nuôi trồng kết hợp đa bậc dinh dưỡng (IMTA): Giải pháp bền vững cho ngành thủy sản

Trong bối cảnh ngành thủy sản toàn cầu đang đối diện với các thách thức nghiêm trọng như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, dịch bệnh thủy sản và áp lực cạnh tranh gia tăng, nhu cầu chuyển đổi sang các mô hình sản xuất bền vững ngày càng trở nên cấp thiết.

Nuôi trồng thủy sản
• 10:59 12/06/2025

Cà Mau quyết liệt bảo vệ nguồn lợi thủy sản, xử lý nghiêm vi phạm

Ngày 9‑6‑2025, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau đã phát đi chỉ đạo khẩn cấp và toàn diện về tăng cường quản lý, bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn. Động thái này được đưa ra dù thời gian qua, qua nỗ lực của chính quyền và cộng đồng, nguồn lợi thủy sản đã có sự phục hồi rõ rệt, mang lại thu nhập cao hơn cho ngư dân. Tuy nhiên, tình trạng khai thác cá non, cá bố mẹ khi chưa đến thời gian sinh sản vẫn tiếp diễn, gây lo ngại về tác động lâu dài đến hệ sinh thái cũng như hiệu quả tái tạo nguồn lợi.

• 13:43 10/06/2025

Đà Nẵng: Người nuôi mất trắng sau một đêm

Đợt mưa lũ trái mùa từ ngày 11 đến 13 tháng 6 năm 2025, do ảnh hưởng của cơn bão số 1 (WUTIP), đã gây ra những thiệt hại nặng nề cho người dân các tỉnh miền Trung, đặc biệt là các hộ nuôi trồng thủy sản tại Đà Nẵng. Lũ lên nhanh và bất ngờ trong đêm đã khiến nhiều gia đình mất trắng tài sản, với ước tính thiệt hại lên đến hàng tỷ đồng.

Bão
• 03:34 14/06/2025

Vắc-xin uống từ vi tảo

Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản toàn cầu đang chịu áp lực bởi các đợt bùng phát dịch bệnh nghiêm trọng, vắc-xin được xem là giải pháp hiệu quả để nâng cao miễn dịch và giảm sự phụ thuộc vào hóa chất. Một xu hướng nổi bật gần đây là ứng dụng vi tảo làm nền tảng sản xuất vắc-xin, mở ra triển vọng phát triển các loại vắc-xin uống bền vững, hiệu quả và ít tốn kém.

Vi tảo
• 03:34 14/06/2025

Tháo gỡ 'nút thắt' trong cấp phép nuôi biển tại Quảng Ninh

Quảng Ninh nổi bật với hơn 45.100 ha vùng biển quy hoạch cho nuôi trồng thủy sản, mở ra tiềm năng lớn cho ngành nuôi biển. Tuy nhiên, thủ tục hành chính rườm rà, thiếu hướng dẫn cụ thể và nhận thức hạn chế của ngư dân đang kìm hãm sự phát triển. Bài viết phân tích những khó khăn, giải pháp thực tiễn tại Quảng Ninh và định hướng thúc đẩy nuôi trồng thủy sản bền vững, hướng tới xuất khẩu.

Nuôi biển
• 03:34 14/06/2025

Doanh nghiệp thủy sản bị ép giá: Người nuôi và người lao động chịu thiệt

Trong chuỗi cung ứng thủy sản, doanh nghiệp đóng vai trò cầu nối giữa người nuôi và thị trường. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp chế biến thủy sản Việt Nam đang đối mặt với sự chên ép giá từ các chuỗi bán lẻ lớn quốc tế. Và hậu quả không chỉ dừng lại ở mức doanh thu doanh nghiệp bị suy giảm, mà gánh nặng còn trực tiếp chuyển về người nuôi.

Tôm thẻ
• 03:34 14/06/2025

VASEP nhiệm kỳ mới (2025-2030): Chủ động thích ứng – Đổi mới sáng tạo – Phát triển bền vững

Trước bối cảnh thị trường đầy biến động và những yêu cầu ngày càng khắt khe, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) vừa tổ chức thành công Đại hội tàn thể lần thứ 7, bầu ra ban lãnh đạo mới và đặt ra phương châm hành động cho 5 năm tới. Đây là thông điệp quan trọng, định hướng cho toàn ngành, từ doanh nghiệp lớn đến từng hộ nuôi trồng.

Vasep
• 03:34 14/06/2025
Some text some message..