Quan ngại về báo cáo dòng chính sông Mê Kông

Bản dự thảo kết luận về tác động của các thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố mới đây đã dấy lên nhiều mối quan ngại

khu đất ngập nước
Khu đất ngập nước Ramsar Tràm Chim (Đồng Tháp) bị đe dọa nghiêm trọng bởi các thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông

Năm 2012, Bộ Tài nguyên và Môi trường  (TN-MT) bắt đầu dự án nghiên cứu đánh giá tác động của các công trình thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông (gọi tắt là MDS), đơn vị tư vấn thực hiện là Viện Thủy lợi Đan Mạch (DHI). Phạm vi nghiên cứu bao gồm 13 tỉnh, thành ĐBSCL và 14 tỉnh vùng Biển Hồ - Campuchia.

“Chìa khóa” quan trọng

Trước đó, theo đề nghị của các nước thành viên Ủy ban sông Mê Kông, Lào nên hoãn việc xây dựng các con đập trên dòng chính trong10 năm hoặc ít nhất là cho đến khi Việt Nam hoàn thành nghiên cứu MDS. Mục đích của dự án nhằm bảo đảm an toàn ĐBSCL, nguồn tài nguyên, nền kinh tế và hệ tự nhiên để bảo đảm sự tiếp diễn đời sống lành mạnh của các cộng đồng và sinh kế của họ ở ĐBSCL... Vì thế, kết luận nghiên cứu là một chìa khóa quan trọng cho thế cuộc ở hạ nguồn sông Mê Kông.

Bản dự thảo báo cáo vừa được DHI hoàn thành vào tháng 10-2015. Về lĩnh vực đánh bắt thủy sản, dự thảo báo cáo kết luận tổng lượng sụt giảm thực tế của sản lượng cá trên đồng bằng sông Mê Kông, vùng đồng bằng ngập nước của Campuchia và Tonle Sap tương đối nhỏ, chỉ lần lượt là 1.206 tấn, 2.572 tấn và 56 tấn, tổng cộng 3.834 tấn. Mức tổn thất các loài thủy sinh khác cũng không lớn, lần lượt là 227 tấn, 462 tấn và 10,5 tấn, tổng cộng 700 tấn. Do đó, không có thay đổi lớn về sản lượng thủy sản đánh bắt. Về bồi lắng chất dinh dưỡng, kết luận là mức suy giảm bồi lắng chất dinh dưỡng có thể gây ra việc suy giảm cục bộ mức độ phong phú của một số loài động - thực vật trong và gần các điểm nóng đa dạng sinh học, tuy nhiên không đến mức có thể làm suy giảm mạnh hoặc biến mất loài. Về đa dạng sinh học, tối đa khoảng 10% các loài cá hiện có ở sông Mê Kông của Việt Nam và phía Nam Campuchia, bao gồm sông Tonle Sap và Biển Hồ, có thể bị tuyệt chủng trong lưu vực sông Mê Kông do các đập thủy điện trên dòng chính sẽ chặn đường di chuyển của chúng đến và đi từ sinh cảnh quan trọng dưới hạ nguồn. Tất cả loài cá còn lại sẽ bị suy giảm đáng kể trong khu vực. Đặc biệt, hoạt động của các đập thủy điện sẽ thay đổi môi trường sống, chia cắt sinh cảnh, gián đoạn di cư, thay đổi số lượng mồi dẫn đến sự tuyệt chủng của cá heo Irrawaddy - loài đang có nguy cơ tuyệt chủng cao trên thế giới. Thậm chí, cả sản lượng lúa sụt giảm cũng không đáng kể, cụ thể ở Campuchia sụt giảm 3,7% và ở Việt Nam là 2,3%.

Nhiều lỗ hổng, sai sót

Những kết luận này đang gây thất vọng cho một bộ phận không nhỏ các nhà khoa học và dư luận. Tuy nhiên, theo PGS-TS Lê Anh Tuấn, Trường ĐH Cần Thơ, thất vọng đó là điều tất yếu và đã nhìn thấy từ trước vì từ phương pháp tiếp cận cho đến kỹ thuật nghiên cứu đều có quá nhiều lỗ hổng và sai sót. Được biết, ông Tuấn và một số nhà khoa học khác ở ĐBSCL đã soạn một bản kiến nghị về vấn đề này để trình lên Thủ tướng Chính phủ, Bộ TN-MT cũng như Ủy ban sông Mê Kông Việt Nam. Về phương pháp, nhóm cho rằng khung nghiên cứu của dự án còn nhiều thiếu sót; nghiên cứu thiếu xem xét tác động đối với quá trình kiến tạo đồng bằng; nghiên cứu chỉ đánh giá từng ngành riêng lẻ, thiếu xem xét sự tương tác giữa các ngành, các yếu tố… Bên cạnh đó, phần nghiên cứu về xã hội rất hạn hẹp, chỉ tập trung vào sinh kế của một số nhóm trực tiếp nên sẽ không phản ánh được đủ giá trị tổn thất của thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông đối với ĐBSCL. Về kỹ thuật, báo cáo MDS còn thiếu nhiều dữ liệu, chất lượng số liệu phải xem xét lại, thiếu tác nhân con người và công trình bên ngoài (các con đập của Trung Quốc và tác động của biển lên đồng bằng).

Ngoài ra, một số vấn đề trong báo cáo MDS chưa cho thấy nhóm nghiên cứu hiểu rõ tình hình thực tế và các yếu tố tương tác phức tạp của ĐBSCL. Chẳng hạn, trong đánh giá điều kiện nền của nghiên cứu này có nhiều tuyên bố cho rằng một phần vùng ngập lũ ở ĐBSCL đã bị cắt đứt khỏi dòng sông do đê bao, không nhận phù sa, không nhận nguồn lợi thủy sản. Tuyên bố này không phù hợp. Thứ nhất, nó hàm ý rằng ĐBSCL phần lớn là “tự diễn biến” nên “không còn gì nhiều để mất”. Thứ hai, các vấn đề nội tại hiện nay của ĐBSCL chỉ là tạm thời và đang được giải quyết bằng nhiều biện pháp, chẳng hạn diện tích đê bao khép kín vẫn khá nhỏ so với vùng ngập lũ của ĐBSCL và không mở rộng thêm. Thứ ba, nhiều địa phương đã có chủ trương xả lũ hằng năm để nhận vào phù sa, nguồn lợi thủy sản, rửa đồng ruộng. Thứ tư, trong nông nghiệp cũng có nhiều biện pháp mới giảm thiểu hóa chất như “ruộng lúa bờ hoa” đang rất phổ biến ở tất cả các tỉnh.

Những thiếu sót này cần được đơn vị tư vấn và Bộ TN-MT nghiêm túc tiếp nhận và khắc phục để nâng cao chất lượng báo cáo.

Bị uy hiếp bởi nước biển dâng

Theo nhóm các nhà khoa học ở ĐBSCL, châu thổ sông Mê Kông là 1 trong 3 châu thổ lớn trên thế giới bị uy hiếp nghiêm trọng bởi nước biển dâng. Châu thổ, đặc biệt là ĐBSCL, vùng giao thoa giữa 2 quá trình sông và biển. Nếu quá trình sông yếu đi vì một lý do nào đó, xây các đập thủy điện chẳng hạn thì quá trình biển sẽ mạnh lên tương ứng. Phần lãnh thổ Việt Nam của châu thổ sông Mê Kông đã phải đối phó với tác động kép của nguồn nước trên thượng nguồn có nguy cơ bị suy giảm và nước biển dâng do biến đổi khí hậu.

Người lao động, 03/11/2015
Đăng ngày 03/11/2015
Bài và ảnh: Minh Khanh
Môi trường

Tình hình xâm nhập mặn cấp thiết ở khu vực miền Tây

Tình hình xâm nhập mặn ở miền Tây đang trở thành một vấn đề cấp thiết, đặc biệt là trong ngành thủy sản. Đợt xâm nhập mặn kéo dài đã gây ra những tác động nghiêm trọng đến sản xuất nuôi trồng thủy sản, đe dọa không chỉ nguồn cung lương thực mà còn đe dọa đến sinh kế của hàng triệu người dân nơi đây.

Xâm nhập mặn
• 09:46 27/03/2024

Cơ chế hoạt động của phương pháp xử lý nước thải bằng men vi sinh

Để cải thiện nguồn nước thải trong nuôi trồng thủy sản, ngày nay người nuôi sử dụng phổ biến các chế phẩm sinh học để phòng bệnh cho vật nuôi và cải thiện môi trường. Ngoài ra, phương pháp này còn góp phần đưa nghề nuôi thủy sản phát triển bền vững.

Ao nuôi
• 10:14 08/03/2024

Tác động tiêu cực từ việc đánh bắt cá bằng Xyanua

Đánh bắt cá bằng hóa chất, cụ thể ở đây là Xyanua là là phương pháp đánh bắt cá  thông qua việc rải các hóa chất xuống khu vực có cá và được cho là làm cá “hôn mê” để thuận tiện cho việc đánh bắt.  Đây là một việc rất nguy hiểm, vừa hủy hoại môi trường, vừa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người sử dụng bởi Xyanua là chất cực độc, dễ dàng gây chết dù chỉ một lượng nhỏ.

Đánh bắt cá
• 11:18 06/03/2024

Thả con giống bồi hoàn đa dạng sinh học

Sáng ngày 6.3, Công ty CP cảng Quy Nhơn - chủ đầu tư dự án Đầu tư nâng cấp bến số 1- cảng Quy Nhơn đã thả 469.600 con giống thủy sản (cá chẽm, cua, tôm sú) để bồi hoàn đa dạng sinh học tại Ngã 3 sông Trường Úc (gần đập tràn Quy Nhơn 3, tổ 28, KV 4, phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn) và khu nước trước bến số 1 cảng Quy Nhơn với tổng kinh phí gần 74 triệu đồng.

Thả giống bồi hoàn sinh học
• 10:32 06/03/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 20:21 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 20:21 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 20:21 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 20:21 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 20:21 29/03/2024