Tại sao ngành nuôi biển Việt Nam mãi không “lớn”?

So với tiềm năng thì ngành nuôi biển ở nước ta còn quá khiêm tốn. Vì sao đầy đủ điều kiện mà vẫn “nuôi mãi không lớn”?

lồng nuôi cá biển
Ngành nuôi biển Việt Nam quá "còi cọc" so với tiềm năng.

Việt Nam có bờ biển dài hơn 3.260 km, có nhiều vũng vịnh, eo biển, đầm phá, tiềm năng lớn và thuận lợi cho nghề nuôi cá biển. Nghề nuôi cá biển cũng có từ lâu đời theo hình thức lấy giống tự nhiên vào đầm lợ và nuôi theo hình thức dân gian cổ truyền, khoa học không có gì đặc sắc, rõ nét. Nghề nuôi cá biển ở Việt Nam đang bắt đầu phát triển mạnh ở Quảng Ninh, Hải Phòng, các tỉnh miền Trung và Nam Bộ. Gần đây, nuôi cá mú, cá chẽm, cá giò, cá hồng,… lan rộng ra nhiều địa phương ven biển khác.

Tuy nhiên so với tiềm năng thì nghề nuôi cá biển ở nước ta còn quá khiêm tốn và chậm phát triển. Một trong những nguyên nhân chính là nguồn giống, thời tiết, kĩ thuật, thức ăn, thị trường xuất khẩu đã làm cho nghề nuôi cá biển ở nước ta mãi không chịu ‘lớn’.

Đối tượng nuôi

Do đa số các loài cá nuôi vùng nhiệt đới và á nhiệt Châu Á – Thái Bình Dương đều là loài cá ăn thịt, có nhu cầu đạm cao trong thức ăn chế biến, vì thế chi phí thức ăn, giá thành cao và sản lượng nuôi thường thấp.

Ở các nước đang phát triển thường có xu hướng tập trung nuôi một số loài cá có giá trị kinh tế cao để xuất sang Nhật, Bắc Mỹ và Châu Âu nên đôi khi cạnh tranh rất lớn về thị trường, giá cả, dẫn đến khó sản xuất và giá giảm thấp, gây trở ngại kinh tế xã hội cho người nuôi. Chính vì thế, không nên tập trung quá mức vào một vài loại có giá trị cao xuất khẩu mà nên có những loài nuôi hỗ trợ tiêu thụ nội địa. Việc tập trung nuôi những loài cá ăn thịt và sử dụng quá mức nguồn cá tạp cũng gây trở ngại về nguồn thức ăn, tự nhiên và ô nhiễm môi trường. Tiêu chuẩn chọn lựa đối tượng nuôi cá thích hợp cần phải dựa vào nhu cầu, giá trị kinh tế của loài, kĩ thuật nuôi, đặc điểm sinh học cá, điều kiện môi trường nuôi.

Mô hình nuôi

Hầu hết các loài cá biển hiện nay đều được nuôi theo xu hướng bán thâm canh hay thâm canh trong bể, ao, đăng, lồng.

Đối với nuôi bể, có nhiều loại bể khác nhau như bể sợi thủy tinh (composite) hay bể xi măng, kích cỡ vài chục đến vài trăm mét khối. Ao nuôi thâm canh có kích cỡ từ vài trăm đến vài ngàn mét khối nước. Nuôi thâm canh được trang bị hệ thống sục oxy, cấp thay nước hoàn chỉnh.

Đối với hình thức đăng quầng, hình thức này cũng khá phổ biến ở nước ta, tuy nhiên từ những năm 1980 đã suy giảm do một số trở ngại trong khâu quản lí và rủi ro khác.

Đối với nuôi lồng, có 3 qui mô gồm qui mô đơn giản như đăng lồng cố định đặt ở đầm – phá, qui mô bán hiện đại gồm giàn lồng nổi đặt ở eo, vịnh gần bờ, kín gió và cuối cùng là qui mô hiện đại đang được phát triển gồm lồng ngầm, nuôi ở biển khơi. Kỹ thuật nuôi ngày càng phát triển nhưng phải chọn lựa kĩ thuật sao cho vừa đạt hiệu quả kinh tế cao, vừa đảm bảo thân thiện môi trường. Nên nuôi kết hợp ở vùng ven nội địa và nuôi thâm canh trong lồng biển khơi là phương án được chọn lựa quan trọng nhất trong thời gian sắp tới.


Nuôi trên biển theo công nghệ nuôi lồng của Na uy tại vịnh Vân Phong.

Nguồn thức ăn

Trong nuôi cá biển, thức ăn là quan trọng nhất hiện nay vẫn là cá tạp. Tuy nhiên, có một số trở ngại do không chủ động, cá ôi thối, ô nhiễm, mầm bệnh … Vì thế, thức ăn hỗn hợp ẩm thường được bổ sung để tăng cường dinh dưỡng, phòng chống bệnh tật. Thức ăn hỗn hợp ẩm thường làm ở trang trại. Một vài đối tượng có thể sử dụng thức ăn viên dạng khô, nổi rất thuận tiện. Hệ số thức ăn thông thường là  4 – 10 đối với cá tạp và 1,5 - 2,5 đối với thức ăn viên khô. Tuy nhiên, xu hướng phát triển trong tương lai là thức ăn viên, vì dễ quản lí, chủ động nguồn thức ăn và đẩy mạnh năng suất thâm canh.

Sản xuất giống

Nghề nuôi cá biển tuy đạt được một số thành tựu quan trọng sản xuất giống nhân tạo cho ương nuôi nhưng rất nhiều loài cá vẫn lệ thuộc vào nguồn giống đánh bắt trong tự nhiên. Điều này gây trử ngại là khả năng cung cấp giống không đầy đủ, thiếu chủ động và chất lượng giống cũng khó đảm bảo. Hơn nữa, nếu khai thác quá mức sẽ gây trở ngại về chất lượng do bệnh tật, thoái hóa giống do thiếu cá bố mẹ.

Đối với kĩ thuật nuôi vỗ và cho sinh sản cá bố mẹ, trước đây hầu hết dựa vào nguồn cá bố mẹ đánh bắt tự nhiên và kích thích cho đẻ chứ không được nuôi vỗ. Từ những năm 1980, nhiều loài cá có thể bắt được từ tự nhiên và nuôi vỗ trong ao hay lồng ngoài trời hay nuôi bể trong nhà trước khi cho đẻ. Nuôi vỗ cá mẹ trong lồng cho kết quả thành thục hơn, tuy nhiên nhiều loài có thể nuôi vỗ trong ao. Trong những năm 1990, cá bố mẹ có thể được nuôi từ cá con được sản xuất giống nhân tạo đến giai đoạn trưởng thành trong lồng ao. Trong nuôi vỗ, thức ăn chủ yếu là cá tạp, tuy nhiên thức ăn nhân tạo có chất lượng cao đang dần được phát triển để thay thế hay kết hợp cá tạp, đồng thời cải thiện chất lượng trứng và cá con.

Hầu hết các loài cá nuôi trong ao hay lồng bè có thể đẻ tốt trong điều kiện bể sau khi kích thích hormon, tuy nhiên, nhiều loài cũng không cần kích thích hormon. Các loại hormon thường dùng gồm não thùy, HCG, LHRH và DOM. Trong nuôi vỗ và sinh sản cá biển, nhiều trường hợp còn phải kích thích để chuyển đổi giới tính cá để đảm bảo chủ động nguồn cá bố mẹ.


Kiểm soát chất lượng cá bố mẹ để chủ động nguồn cá giống.

Đối với ương cá con, thông thường có thể được ương trong bể trong nhà hay ao đất ngoài trời. Việc ương trong bể trong nhà có thể kiểm soát môi trường và tỷ lệ sống tốt hơn. Tuy nhiên, ương nuôi cá ở ao ngoài trời có ưu điểm là có nhiều nguồn thức ăn tự nhiên thích hợp với các giai đoạn khác nhau của cá, cá lớn nhanh hơn, khỏe hơn và tránh ăn nhau hơn. Hơn nữa, ương cá con trong ao ngoài trời cũng rẻ hơn, có thể ương đến giai đoạn cá lớn hơn , áp dụng cho qui mô lớn hơn. Để khác phục những nhược điểm đó, phương pháp kết hợp bao gồm giai đoạn đầu ương trong bể trong nhà, sau đó chuyển ương trong ao đất ngoài trời, được xem là tốt nhất.

Trong kĩ thuật thức ăn cho ấu trùng ương nuôi, các loại thức ăn thường dùng là trứng thụ tinh của nhuyễn thể, rotifer, Artemia, tảo đơn, copepod, cladocera, giun, thịt cá tôm. Thức ăn đầu tiên của cá phụ thuộc vào kích cỡ miệng của ấu trùng. Tỷ lệ cá chết nhiều đa số ở giai đoạn ấu trùng hơn giai đoạn cá hương. Chính vì thế, chất lượng thức ăn là rất quan trọng và đang ngày càng được phát triển. Việc giàu hóa rotifer và Artemia bằng các chế phẩm giàu axit béo cao không no HUFA là rất quan trọng trong nuôi ấu trùng biển.

Ngoài ra, một trong những khó khăn của nghề nuôi cá biển hơn so với các loài cá nước ngọt khác là ấu trùng cá biển trong qua nhiều giai đoạn lột xác, mỗi giai đoạn phải có thức ăn phù hợp, tỷ lệ ương giống của cá biển khá thấp 8 -10%.

Quy hoạch vùng nuôi

Nuôi cá biển là một trong những hoạt động quan trọng trong vùng ven biển, chính vì thế, cần được quản lí thỏa đáng trong khuôn khổ quản lí tổng hợp vùng ven biển. Các hoạt động bao gồm :

- Phân vùng nuôi phù hợp với quy hoạch chung toàn vùng và xây dựng cơ sở hạ tầng.

- Xây dựng luật, chính sách, qui chế, qui tắc quản lí vùng nuôi thủy sản bền vững và phù hợp với các luật, qui tắc của các nghành kinh tế khác.

- Giải quyết xung đột giữa các thành phần kinh tế, các hoạt động.

- Đánh giá tác động kĩ thuật, môi trường cho từng dự án phát triển nuôi biển để tránh gây tác động xấu đến kinh tế, xã hội và môi trường chung trong vùng.

Nhu cầu tiêu thụ thực phẩm của người dân ngày càng muốn hướng ra biển và việc khai thác nguồn lợi cá biển tự nhiên sẽ dần cạn kiệt, vì vậy xu hướng chung của ngành nuôi cá biển cần phải phát triển mạnh hơn nữa. Vấn đề cấp bách là cần sự đầu tư của nhà nước, sự bắt tay của các nhà khoa học và người nuôi để giải quyết những vấn đề về kĩ thuật nuôi vỗ cá bố mẹ, kích thích sinh sản, ương nuôi ấu trùng, dinh dưỡng và thức ăn cho cá bố mẹ và ấu trùng, phòng trị bệnh cá trong giai đoạn sản xuất giống và di truyền cá nuôi biển.

Đăng ngày 18/09/2020
MR. HUNG
Nuôi trồng

FLOCponics: Sự tích hợp hoàn hảo của công nghệ biofloc và cây thủy canh

FLOCponics là một loại Aquaponics thay thế tích hợp công nghệ biofloc (BFT) với sản xuất cây trồng không sử dụng đất.

flocponics
• 15:51 07/03/2022

Mô hình nuôi ba ba lãi 300 triệu đồng/năm

Mô hình nuôi ba ba của ông Lương Thành Kỷ, ở thị trấn Búng Tàu, huyện Phụng Hiệp. Qua 14 năm phát triển, đến nay đàn ba ba sinh sản của ông Kỷ đã phát triển hơn 1.500 con, mỗi năm xuất bán ra thị trường từ 8.000-10.000 con giống, trừ hết các khoản chi phí, lợi nhuận gần 300 triệu đồng/năm.

Ba ba.
• 09:38 14/06/2021

Kinh tế ổn định nhờ nuôi ba ba sinh sản

Hơn 20 năm nuôi ba ba sinh sản, anh Nguyễn Đức Lợi, ấp Phước Thọ B, xã Mỹ Phước, huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng có cuộc sống khấm khá. Gắn bó lâu năm với con ba ba một phần cũng vì sự yêu thích loài vật này, ba ba lại dễ nuôi, nhẹ công chăm sóc, thị trường tiêu thụ tốt, đem lại nguồn thu nhập ổn định cho gia đình anh.

• 15:40 03/03/2021

Thu trăm triệu đồng mỗi năm từ nuôi ba ba

Nuôi ba ba gai là một công việc đòi hỏi phải có nguồn vốn lớn và kỹ thuật cao. Nhưng bằng ý chí, nghị lực, sự đam mê tận tụy với công việc cùng với áp dụng các kiến thức khoa học kỹ thuật mà ông Phạm Tất Đạt ở xã Yên Bình, thành phố Tam Điệp đã thành công, vươn lên trở thành triệu phú.

kỹ thuật sản xuất giống baba
• 10:00 30/05/2017

Đồng Tháp số hóa ngành cá tra, 100% cơ sở được cấp mã nhận diện

Đồng Tháp vừa phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và kế hoạch phát triển ngành hàng cá tra theo hướng hiện đại, bền vững. Mục tiêu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất và quản lý, nâng cao chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Cá tra
• 14:46 10/07/2025

Cách phân biệt và sử dụng đúng một số loại vôi trong nuôi trồng thủy sản

Vôi là một trong những vật tư quan trọng có vai trò điều chỉnh pH, cải tạo ao, xử lý đáy, diệt khuẩn và bổ sung khoáng chất. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay có nhiều loại vôi khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và công dụng riêng. Nếu không hiểu rõ và sử dụng đúng loại vôi phù hợp với mục đích và thời điểm, người nuôi có thể gặp phải những hậu quả như pH tăng đột ngột, tôm cá sốc môi trường, hoặc hiệu quả cải tạo không như mong muốn.

Bón vôi
• 13:30 10/07/2025

Nuôi trồng thủy sản theo phương pháp tiết kiệm chi phí: Hướng đi bền vững cho nông dân

Trong bối cảnh giá thức ăn, thuốc thú y và chi phí đầu vào không ngừng tăng cao, nhiều hộ nuôi trồng thủy sản đang đối mặt với bài toán khó: làm sao duy trì sản xuất mà vẫn đảm bảo lợi nhuận. Trước thực tế này, việc áp dụng các phương pháp nuôi trồng tiết kiệm chi phí đang trở thành giải pháp thiết thực, giúp nông dân giảm rủi ro, tăng hiệu quả kinh tế và phát triển bền vững.

Nuôi thủy sản theo hướng tiết kiệm chi phí giúp giảm rủi ro, tăng hiệu quả và bền vững hơn.
• 10:20 09/07/2025

Một số mồi đầy dinh dưỡng cho cá lóc cảnh

Cá lóc cảnh là một trong những loài cá săn mồi được nhiều người yêu thích bởi vẻ ngoài, màu sắc ấn tượng và đặc tính hoang dã. Nuôi cá lóc cảnh không chỉ đơn thuần là thú chơi mà còn đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về thói quen sinh học, tập tính ăn uống và nhu cầu dinh dưỡng của loài cá này.

Cá lóc cảnh là loài thích ăn các thức ăn tươi
• 14:00 08/07/2025

Đồng Tháp số hóa ngành cá tra, 100% cơ sở được cấp mã nhận diện

Đồng Tháp vừa phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp và kế hoạch phát triển ngành hàng cá tra theo hướng hiện đại, bền vững. Mục tiêu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất và quản lý, nâng cao chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Cá tra
• 17:41 10/07/2025

Nuôi biển: Tiềm năng, cơ hội và 4 rào cản

Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) vừa có báo cáo cho biết bức tranh toàn cảnh và chi tiết về hiện trạng cá biển toàn cầu: Có 35,5% quần thể cá biển đang bị khai thác quá mức. Đại dương không còn là “kho cá vô tận” và nhiều quốc gia đã phát triển nuôi biển công nghiệp, xa bờ. Việt Nam có điều kiện tự nhiên giàu tiềm năng phát triển nuôi biển, thuận lợi để xây dựng một ngành kinh tế mới khai thác cơ hội toàn cầu, tuy nhiên phải vượt qua 4 rào cản lớn hiện nay.

Nuôi trồng thủy sản
• 17:41 10/07/2025

Cách phân biệt và sử dụng đúng một số loại vôi trong nuôi trồng thủy sản

Vôi là một trong những vật tư quan trọng có vai trò điều chỉnh pH, cải tạo ao, xử lý đáy, diệt khuẩn và bổ sung khoáng chất. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay có nhiều loại vôi khác nhau, mỗi loại có đặc điểm và công dụng riêng. Nếu không hiểu rõ và sử dụng đúng loại vôi phù hợp với mục đích và thời điểm, người nuôi có thể gặp phải những hậu quả như pH tăng đột ngột, tôm cá sốc môi trường, hoặc hiệu quả cải tạo không như mong muốn.

Bón vôi
• 17:41 10/07/2025

Cá "nhuộm phẩm" ở Đà Nẵng: Sự thật có phải hóa chất độc hại

Sáng 6/7, tại khu vực gần chợ Cẩm Lệ (quận Cẩm Lệ, TP. Đà Nẵng), một người dân phản ánh về việc cá biển có màu sắc bất thường, nghi ngờ bị nhuộm phẩm màu. Sau khi rửa hai con cá kè bằng nước ngọt, nước chuyển sang màu đỏ đậm. Khi luộc, thịt cá cũng có màu đỏ khác lạ, khiến người này nghi ngờ cá bị “nhuộm phẩm”.

Cá
• 17:41 10/07/2025

Tư vấn Sinh viên Chọn Ngành Nuôi Trồng Thủy sản

Ngành Nuôi trồng thủy sản đang dần khẳng định vai trò quan trọng trong nền nông nghiệp hiện đại và bền vững, mở ra nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn cho giới trẻ. Tuy nhiên, nhiều học sinh, sinh viên vẫn chưa hiểu rõ về ngành này. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin cần thiết, giúp bạn định hướng đúng đắn cho tương lai.

Nuôi trồng thủy sản
• 17:41 10/07/2025
Some text some message..