Người nuôi cá tra lo trước diễn biến thị trường

Giá cá giảm nhẹ

Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, 11 tháng năm 2016, diện tích nuôi cá tra tại ĐBSCL tăng 1% so với cùng kỳ, diện tích thả nuôi khoảng 5.531 ha; sản lượng thu hoạch đạt hơn 1,14 triệu tấn, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm trước. Những địa phương có sản lượng tăng gồm: tỉnh Đồng Tháp tăng 5,6% (đạt 361.238 tấn), TP Cần Thơ tăng 7,8% (152.406 tấn), Bến Tre tăng 5,9% (162.630 tấn). Người nuôi cá tra ở ĐBSCL đang thu hoạch cá để đáp ứng nhu cầu của thị trường nhập khẩu dịp cuối năm. So với cách nay 3 tháng, giá cá tra nguyên liệu tại nhiều tỉnh, thành vùng ĐBSCL hiện tăng ít nhất khoảng 1.000 đồng/kg. Theo đó, cá tra nguyên liệu loại 1 (thịt trắng, cỡ 700-900 gram/con) tại nhiều quận, huyện ở TP Cần Thơ và các tỉnh như: An Giang, Đồng Tháp, Bến Tre… ở mức 21.500-22.000 đồng/kg; cá tra thịt trắng loại 2 khoảng 20.800- 21.000 đồng/kg. Theo nhiều hộ nuôi cá tra ở ĐBSCL, giá cá nguyên liệu hiện tại, nhiều hộ nuôi cá mới phá huề vốn hoặc còn bị lỗ trên dưới 1.000 đồng/kg do giá thành nuôi cá tra ở mức khá cao từ 21.000-22.000 đồng/kg. Còn những hộ nuôi liên kết với DN và được DN đầu tư đầu vào có thể lời từ 500-1.000 đồng/kg. Hiện nay, các DN thu mua cá tra nguyên liệu của nông dân không trả tiền ngay mà phải sau một vài tuần mới thanh toán. Do vậy, những nông dân vay vốn ngân hàng để nuôi cá cũng phải gánh thêm phần lãi vốn vay.

Trong 2 tháng gần đây, giá cá tra nguyên liệu trồi, sụt thất thường ngoài yếu tố thị trường nhập khẩu không tăng, còn do có sự tác động của nhiều thương lái Trung Quốc. Ở một số địa phương vùng ĐBSCL, giữa năm 2016, thương lái Trung Quốc tìm mua cá tra nguyên liệu cỡ lớn (trên 1kg/con) và đẩy giá cá tăng cao; trong 2 tháng gần đây thì tìm mua cá cỡ nhỏ (400-700gram/con) khiến cho thị trường cá tra nguyên liệu bị "méo mó" về giá. Theo một hộ dân nuôi cá tại TP Cần Thơ, việc thương lái Trung Quốc tìm đến ao nuôi của dân để mua cá cũng có lợi cho người nuôi trong trường hợp người nuôi chưa có hợp đồng bao tiêu với DN Việt Nam, hoặc cá tới lứa chưa bán được. Nếu người nuôi vì lời hứa hão của thương lái Trung Quốc mà vay tiền đầu tư nuôi thì rủi ro rất lớn, nguy cơ trắng tay nếu thương lái Trung Quốc không mua cá. Còn theo lãnh đạo một DN chế biến tra xuất khẩu trên địa bàn TP Cần Thơ, thị trường cá tra xuất khẩu năm qua có nhiều diễn biến khó lường, nên cả người nuôi và DN đều hụt hơi chạy theo. Đơn cử như từ tháng 8 đến tháng 10-2016, thị trường xuất khẩu cần cá cỡ lớn (quá size, hơn 1kg/con), DN phải tìm nguyên liệu khắp nơi để đáp ứng các đơn hàng. Còn hiện tại, thị trường nhập khẩu lại cần cá size nhỏ, cũng phải chạy để làm theo đơn hàng.

Theo đại diện Công ty TNHH Công nghiệp thủy sản miền Nam (South vina), hiện công ty đang thu mua cá nguyên liệu đúng size ở mức 21.300-21.500 đồng/kg, tùy chất lượng, công ty mua cá ở Cần Thơ, Đồng Tháp, Vĩnh Long… Tuy nhiên, tại thị trường tỉnh Đồng Tháp, giá cá hiện ở mức 20.500 đồng/kg, giảm nhẹ so với đầu tháng 12-2016. South vina chế biến bình quân khoảng 70 tấn cá nguyên liệu/ngày, thị trường xuất khẩu chính của công ty là Brazil. Thị trường này mới khởi sắc trong thời gian gần đây, còn 6 tháng đầu năm gặp rất nhiều khó khăn. Nhìn chung, thị trường xuất khẩu của South vina thuận lợi hơn năm 2015.

Liên kết đảm bảo đầu ra

VASEP dự báo, các DN chế biến và xuất khẩu cá tra có khả năng thiếu nguyên liệu cho xuất khẩu thời gian tới. Hiện nay, mối liên kết ngành dọc giữa người nuôi và DN được hình thành khá chặt chẽ. Người nuôi cá tra hiện nay gần như đều gắn đầu ra với DN chế biến cụ thể cũng như áp dụng các qui trình nuôi tiến bộ. Thêm vào đó, các địa phương đều chú trọng quy hoạch vùng nuôi và khuyến cáo liên kết nuôi giữa DN và nông dân. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn TP Cần Thơ, tính đến ngày 16-11, diện tích thả nuôi cá tra trên địa bàn thành phố được 686 ha, đạt 94% kế hoạch, bằng 82% so với cùng kỳ. Đến nay, đã thu hoạch 530 ha. Thời gian qua, ngành nông nghiệp tích cực hỗ trợ và khuyến khích nông dân, DN phát triển các mô hình nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường và nâng cao giá trị. Đến nay, đã mở rộng diện tích nuôi thủy sản theo tiêu chuẩn được 178 ha, trong đó có 174 ha cá tra gồm: 17,5 ha nuôi theo tiêu chuẩn Global GAP, 10 ha BAP, 10 ha ASC, 15ha BMP, 121,5 ha VietGAP. Tỉnh Hậu Giang cũng vừa công bố "Quy hoạch chi tiết nuôi, chế biến cá tra tỉnh Hậu Giang đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030"; dự kiến diện tích nuôi cá tra đạt 340ha vào năm 2020 và giữ ổn định đến năm 2030, sản lượng ước đạt 82.000 tấn. Định hướng phát triển vùng nuôi gắn với chế biến cá tra theo hướng nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hải, Hợp tác xã (HTX) thủy sản Thới An (quận Ô Môn, TP Cần Thơ) năm 2016 HTX đăng ký hợp đồng nuôi cá với DN khoảng 4.000 tấn, đến nay đã giao khoảng 3.000 tấn, giá cá DN thu mua, người nuôi lời khoảng 1.000 đồng/kg. Thời gian qua, HTX nuôi hợp đồng với DN nên không lo đầu ra. Còn theo ông Huỳnh Thanh Bình, Giám đốc HTX nông nghiệp thủy sản Thắng Lợi, xã Vĩnh Bình, huyện Vĩnh Thạnh, TP Cần Thơ) xuất phát từ việc nuôi cá tra theo từng hộ nhỏ lẻ khó tiêu thụ, các hộ nuôi cá tra ở xã Vĩnh Bình, đã liên kết thành lập HTX nông nghiệp thủy sản Thắng Lợi vào năm 2010. Nhờ đó, HTX thuận lợi trong ký các hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm với DN, giúp xã viên ổn định sản xuất, cải thiện thu nhập trong các năm qua. Thời gian qua, có nhiều hình thức liên kết giữa nông dân và DN trong sản xuất và tiêu thụ cá tra như ký hợp đồng bao tiêu với giá cố định, nuôi gia công…, nhưng đến nay hầu như chỉ có hình thức hộ dân nuôi gia công cho DN là hiệu quả cao.

Bà Lê Ngọc Diện, Phó Chủ tịch Hiệp hội Nghề nuôi và chế biến thủy sản TP Cần Thơ, cho biết đa số diện tích nuôi cá tra ở thành phố đều có liên kết với DN, hoặc đã là "mối" quen của DN. DN đầu tư thức ăn, thuốc, hướng dẫn nông dân kỹ thuật nuôi… nên người nuôi vẫn đảm bảo có lời khoảng 1.000 đồng/kg. Dịp Noel và Tết Dương lịch tới đây, các thị trường nhập khẩu sản phẩm cá tra Việt Nam tăng, không riêng gì thị trường Trung Quốc, nên người nuôi và cả DN tìm hiểu kỹ nhu cầu thị trường để không bị thiệt thòi. Còn thông tin thương lái Trung Quốc tăng cường tìm mua cá tra cỡ nhỏ tại ĐBSCL, bà Diện cho biết tại TP Cần Thơ tình trạng này không phổ biến, nên không tác động gì đến thị trường và nguồn nguyên liệu của thành phố. Hơn nữa các DN chế biến cá tra xuất khẩu trên địa bàn thành phố không nhận đơn hàng gia công cho DN Trung Quốc, mà là chế biến sản phẩm xuất khẩu sang thị trường này. Song, một số dự đoán của DN và cả người nuôi cá cho rằng, giá cá có khả năng giảm mạnh khi qua dịp Noel, Tết Dương lịch do thị trường nhập khẩu lúc này không cần hàng nhiều như hiện tại. Thực tế, vẫn còn một số ao nuôi cá quá lứa chưa bán hết, nên diễn biến của thị trường tới đây sẽ khó cho người nuôi.