Nhớ món cá tràu óm xứ Quảng

Tôi còn nhớ như in, thời tôi còn thơ ấu, tết năm nào cũng vậy, mẹ làm món cá tràu óm để cúng rước và tiễn ông bà.

Trước tiên, mẹ làm sạch vảy cá, bỏ mang (nhưng nhớ giữ lại bộ lòng cá vì đây là phần được coi là đặc sắc nhất), ngâm sơ qua nước muối pha để loại bỏ nhớt tanh. Thân cá cắt xéo đều nhau nhưng giữ nguyên con rồi tẩm ướp gia vị gồm mắm, muối, củ hành tím giã dập, ít đường, bột ngọt... Trong khi chờ đợi, mẹ giã nhuyễn một ít củ nghệ tươi, vắt lấy nước và chuẩn bị thêm ít nấm mèo, bún tàu cắt nhỏ. Xong đâu vào đấy, mẹ phi dầu phộng (dầu lạc) với tỏi cho thơm rồi rưới đều lên con cá đã ướp. Sau đó mẹ cho cá, nước nghệ cùng nám mèo, bún tàu vào nồi đất, đun nhỏ lửa cho cá chín nhừ. Món ăn chín, mẹ bày đĩa cá tràu óm lên bàn thờ cùng với các món khác và không quên đĩa rau sống có chuối cây xắt mỏng trộn với các loại rau thơm, rau má...

Tuổi thơ tôi đã qua bao mùa lũ lụt nơi miền Trung nghèo khó, lớn lên bằng những hạt lúa, củ khoai trên nương trên rẫy; con tép bạt, con cá trên mương cạn, dưới đồng sâu do mẹ bắt về. Ngày ấy, để có tiền mua mắm muối, sách vở, áo quần… cho anh em chúng tôi, mẹ thường “mang tơi đội nón”, “lặn lội thân cò…” ở đồng sâu lạnh giá để mò tôm, bắt cá về ăn. Giáp Tết, gặp những con cá tràu lớn đáng giá, dù thương đàn con nhưng mẹ vẫn “bấm bụng” mang ra chợ bán kiếm tiền mua cho anh em chúng tôi tấm áo mới mặc trong ngày Tết. Chỉ gặp khi cúng, giỗ, mẹ mới cố tìm vài con cá tràu để nấu cúng ông bà. Những dịp như thế, sau khi cúng, anh em chúng tôi mới được ăn thỏa thích.

Hằng năm, cứ đến ngày giỗ mẹ, món cá tràu óm, dù làm rất kỳ công nhưng anh em tôi vẫn làm để trước thì quãy (cúng) mẹ, sau là ăn. Cũng là dịp để nhớ công lao của mẹ. Và ngày nay, mỗi khi đi qua đám ruộng rộc nhà ai, thấy người đang “mang tơi đội nón”, tôi cứ ngỡ dáng mẹ đang lom khom bắt cá trên cánh đồng làng. Mắt tôi bỗng cay cay và ước gì mẹ tôi sống lại!

Miền Trung lũ lụt.

Nhìn ai như dáng mẹ tôi bắt cá dưới đồng sâu.

Con cá tràu (tiếng gọi của miền Trung), người Bắc gọi là cá quả, người Nam gọi là cá lóc. Cá tràu khá ngon, được chế biến thành nhiều món ăn nhưng độc đáo nhất là nấu óm. Tuy nhiên, cá tràu sống tự nhiên ngoài hoang dã thì mới thật sự ngon vì thịt săn và có vị ngọt. Món cá tràu óm thường ăn với cơm, bún, bánh tráng nướng, mì Quảng… đều ngon.