Khoảng ba mươi năm trước, một điều dễ nhận thấy ở các tỉnh, thành phố từ Quảng Ninh tới Hà Tĩnh là ở đâu bãi bồi ven biển cũng được chia thành những vuông nuôi tôm và các loài hải sản. Nhiều người trở nên giàu có, nhiều doanh nghiệp nuôi trồng hải sản ra đời và làm ăn phát triển chỉ sau một thời gian ngắn. Hiệu quả kinh tế bước đầu đánh thức nhiều bãi bồi ven biển và khích lệ người dân, doanh nghiệp phát triển kinh tế biển. Tuy nhiên vài năm sau đó, những đầm tôm cũng ít dần, nhiều khu vực ven biển bị ô nhiễm nghiêm trọng, nhiều khu vực đê biển bị phá hủy, các loài thủy sinh dần cạn kiệt, cuộc sống của cộng đồng bị ảnh hưởng, nhất là khi có bão lớn xảy ra và đặc biệt là ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu.
Để bảo vệ những vùng đê biển, T.Ư Hội Chữ thập đỏ (CTĐ) Việt Nam luôn coi việc bảo vệ và phát triển rừng ngập mặn là một trong những chiến lược ưu tiên hàng đầu và xác định đây là chiến lược phát triển của hội đến năm 2020. Chiến lược này được các nhà tài trợ quốc tế, các tổ chức phi chính phủ trong nước, quốc tế quan tâm hỗ trợ và dự án được triển khai đầu tiên ở tỉnh Thái Bình vào năm 1994. Qua một thời gian thực hiện, dự án đã chứng minh được vai trò của rừng ngập mặn trong bảo vệ đê biển, đê sông và các xã ven biển, bảo đảm an toàn cho hàng chục nghìn hộ gia đình cùng sinh kế của họ. Hơn nữa, các diện tích tre, phi lao được trồng mới theo dự án đã chứng minh có tác dụng làm giảm xói mòn đất ở vùng ven biển, ven sông và giảm thiệt hại đất nông nghiệp, đê sông.
Chúng tôi về Thanh Hóa, một trong những tỉnh được thụ hưởng dự án trồng rừng ngập mặn do Hội CTĐ Nhật Bản tài trợ. Chủ tịch Hội CTĐ tỉnh Thanh Hóa Trịnh Thị Tiếp cho biết: Trung bình mỗi năm Thanh Hóa phải chịu ảnh hưởng từ bốn đến năm cơn bão lớn. Năm năm qua, với tổng kinh phí thực hiện gần 2,9 tỷ đồng, dự án đã hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp cho 551 nghìn lượt người. Các hoạt động của dự án được triển khai tại 15 xã ven biển và các xã trọng điểm thiên tai trên địa bàn tỉnh, tập trung chủ yếu vào các hoạt động nâng cao năng lực cộng đồng trong quản lý, chăm sóc và bảo vệ 540 ha rừng ngập mặn do dự án hỗ trợ trước đây, trồng mới và trồng xen 13 ha cây trang tại xã Nga Tân, huyện Nga Sơn. Các mô hình, phong trào trồng, bảo vệ rừng ngập mặn được phát triển đã góp phần giảm đáng kể các thiệt hại về người và tài sản do thiên tai gây ra. Đồng thời, tạo công ăn việc làm cho nhân dân ven biển, cân bằng sinh thái, bảo vệ nguồn lợi thủy sản, nâng cao ý thức bảo vệ tài nguyên thiên thiên và phòng, chống hiệu quả trước thiên tai, xâm thực bờ biển, góp phần bảo vệ đời sống, sản xuất của người dân ven biển.
Trước mắt chúng tôi là cánh rừng đước xanh mướt, nơi trú ngụ của những đàn cò lớn, chứng tỏ sự hồi sinh của hệ sinh thái vùng ven biển xã Đa Lộc, huyện Hậu Lộc (Thanh Hóa). Trao đổi với chúng tôi về dự án trồng rừng ngập mặn của xã, Chủ tịch Hội Nông dân xã Trần Thanh Duy, người được tham gia ngay ở những ngày đầu tiên, bộc bạch: Dự án trồng rừng ngập mặn dựa vào cộng đồng tại xã Đa Lộc được triển khai từ năm 1998, nhưng sau một năm rừng bị chết gần nửa, do người dân chưa có kinh nghiệm để con hà bám ăn dần thân cây, hoặc một số người dân chặt phá để làm củi đun nấu. Để cứu vớt số còn lại, Hội Nông dân xã cùng các đoàn thể và lực lượng Bộ đội Biên phòng đã chủ động vận động các hộ dân nạo vét làm sạch môi trường, đẽo bỏ những con hà bám vào thân cây; đến tận nhà tuyên truyền để bà con nhận ra cái sai và trở thành những thành viên tích cực tham gia bảo vệ rừng nên đã cứu được hơn 50% diện tích. Dự án được triển khai trên diện tích 120 ha ngập mặn và phát triển các hệ thống quản lý bền vững 350 ha rừng ngập mặn trong khu vực. Ban quản lý đã thành lập các nhóm ươm cây giống, trồng rừng và bảo vệ rừng gắn với việc trồng, chăm sóc, chia sẻ quyền lợi trong cộng đồng dân cư, thu hút được hơn 700 người tham gia. Nhờ dự án mà người dân có thêm thu nhập từ bán cây giống, tiền công trồng rừng và tiền tham gia quản lý bảo vệ rừng. Rừng phát triển cũng là nơi cư trú của các loài sinh vật biển, đem lại nguồn thu nhập cho ngư dân.
Nhờ có “tấm lá chắn” nên cơn bão mạnh nhất trong nhiều năm qua xảy ra vào tháng 9-2005, tấn công trực tiếp bờ biển phía bắc tỉnh Thanh Hóa, làm vỡ đê phòng hộ, phá hủy nhà cửa, gây thiệt hại về hoa màu và vật nuôi tại một số xã nghèo ven biển, nhưng riêng huyện Hậu Lộc ít bị thiệt hại nhất, nhờ hệ thống đê biển và cũng giảm tới mức thấp nhất việc xói lở thân đê bởi nhờ có vành đai rừng ngập mặn bao quanh trước đê biển.
Hiệu quả của dự án là rất lớn, những cánh rừng ngập mặn đã trở thành “bức tường xanh” bảo vệ đê sông, đê biển, bờ đập nuôi trồng thủy, hải sản, giảm thiệt hại về người và tài sản do bão lũ gây ra. Dự án đã góp phần nâng cao năng lực phòng ngừa và ứng phó thiên tai của chính quyền và cộng đồng dân cư.
Nguyễn Đức Quyền - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thanh Hóa
_1736737057.jpg)
