Tái sử dụng phụ phẩm chế biến thủy sản, nâng giá trị, giảm lãng phí

Ngành thủy sản là một trong những trụ cột của kinh tế Việt Nam, với sản lượng khai thác và nuôi trồng đạt hàng triệu tấn mỗi năm. Tuy nhiên, quá trình chế biến lại phát sinh một lượng lớn phụ phẩm – chiếm đến 30–50% tổng nguyên liệu đầu vào – bao gồm đầu, xương, nội tạng, vỏ tôm, mai cua… Phần lớn phụ phẩm này bị bỏ đi hoặc chỉ sử dụng trong các mục đích giá trị thấp. Trong khi đó, đây lại là nguồn tài nguyên quý giá có thể được chế biến thành thực phẩm chức năng, thức ăn chăn nuôi, phân bón, dược mỹ phẩm và nhiên liệu sinh học.

Theo thống kê, mỗi năm ngành chế biến thủy sản Việt Nam thải ra hàng triệu tấn phụ phẩm. Nếu được xử lý đúng cách, đây sẽ là nguồn nguyên liệu chiến lược cho nhiều lĩnh vực:

- Chế biến thực phẩm: Sản xuất nước mắm, chả cá, bột dinh dưỡng.

- Thức ăn chăn nuôi: Bột cá, bột tôm, dầu cá giàu omega-3.

- Phân bón hữu cơ: Sản phẩm từ tôm, cua, cá sau quá trình lên men.

- Dược phẩm, mỹ phẩm: Collagen, gelatin, chitosan từ da cá, vỏ tôm, mai cua.

- Nhiên liệu sinh học: Dầu sinh học từ mỡ, xương cá.

Những hướng sử dụng này không chỉ giúp gia tăng giá trị mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giảm áp lực xử lý chất thải.

Các hướng tái chế phụ phẩm tiêu biểu

Sản xuất bột cá và dầu cá

Phụ phẩm sau chế biến được sấy khô, nghiền mịn hoặc ép ly tâm để thu dầu và bột cá. Đây là nguyên liệu quan trọng trong sản xuất thức ăn gia súc, thủy sản.

Chiết xuất chitosan

Từ vỏ tôm, cua có thể chiết xuất chitosan – một hợp chất sinh học có tính kháng khuẩn, sử dụng trong bảo quản thực phẩm, sản xuất dược phẩm và xử lý nước.

Chitosan từ phụ phẩm tôm

Sản xuất phân bón hữu cơ sinh học

Phụ phẩm được lên men kết hợp với vi sinh vật tạo phân hữu cơ giàu dưỡng chất, cải tạo đất và hỗ trợ tăng trưởng cây trồng.

Tạo collagen, gelatin từ da và xương cá

Những sản phẩm này có giá trị cao trong ngành thực phẩm chức năng, dược phẩm và mỹ phẩm, được thị trường quốc tế đánh giá cao.

Lợi ích kinh tế – môi trường

Việc tái sử dụng phụ phẩm thủy sản mang lại nhiều lợi ích:

- Giảm thiểu lãng phí tài nguyên.

- Hạn chế ô nhiễm môi trường.

- Tăng giá trị kinh tế chuỗi sản xuất.

- Thúc đẩy ngành công nghiệp phụ trợ và tạo việc làm.

- Góp phần xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn.

Tạo gelatin từ xương và da cá

Khó khăn và thách thức

Dù có nhiều tiềm năng, việc tận dụng phụ phẩm ở Việt Nam còn hạn chế bởi:

- Thiếu công nghệ chế biến tiên tiến, sản xuất còn nhỏ lẻ.

- Khó kiểm soát chất lượng đầu vào.

- Thiếu cơ chế chính sách khuyến khích, đầu tư từ Nhà nước.

- Thiếu liên kết giữa doanh nghiệp chế biến, khoa học và người dân.

Tái sử dụng phụ phẩm không chỉ là giải pháp kinh tế, mà còn là bước đi chiến lược nhằm phát triển ngành thủy sản theo hướng hiện đại, bền vững và thân thiện môi trường. Cần có sự vào cuộc đồng bộ từ phía Nhà nước, doanh nghiệp và giới khoa học để đầu tư công nghệ, xây dựng chuỗi giá trị và phát triển chính sách hỗ trợ./.