Các giai đoạn khác nhau của quá trình lột xác trên tôm
Quá trình lột xác của các loài động vật giáp xác là một trong những đặc trưng sinh lý của chúng. Ở tôm, lớp vỏ kitin bên ngoài vừa đóng vai trò giúp bảo vệ cơ thể vừa là bộ xương ngoài cho sự dính cơ, nhưng chính nó cũng là tường rào ngăn cản sự tăng trưởng.
Do đó, để tăng trưởng, chúng cần phải lột bỏ đi lớp vỏ cũ, gia tăng kích thước cơ thể ngay sau đó và hồi phục qua mỗi lần lột xác bằng cách tích lũy các chất dự trữ trao đổi chất cũng như sự chuẩn bị cho lần lột xác kế tiếp.
Phần vỏ của tôm cũng bao gồm ba lớp:
- Một lớp biểu bì ngoài cùng mỏng (epicuticle)
- Một lớp biểu bì trung gian (exocuticle) dày hơn
- Một lớp biểu bì trong cùng (endocuticle) nằm trên lớp tế bào biểu mô dưới vỏ (epidermis) và các mô liên kết.
Tôm thường mắc phải bệnh mềm vỏ kinh niên
Quá trình lột xác của tôm trong quá trình nuôi tôm trải qua nhiều giai đoạn, tuy nhiên có 4 giai đoạn chính:
- Hậu lột xác (Postmolt): Là giai đoạn xảy ra ngay sau khi lột xác (lột bỏ lớp vỏ ngoài).
- Giữa giai đoạn lột xác (Intermolt): Trong quá trình này lớp vỏ tôm trở nên mạnh hơn nhiều thông qua quá trình lắng đọng khoáng chất và protein. Khối lượng cũng như trọng lượng của toàn bộ tôm sẽ tăng 3 - 4% trong giai đoạn này.
- Tiền lột xác (Premolt): Giai đoạn này xảy ra ngay trước khi lột bỏ lớp vỏ ngoài, và được đặc trưng bởi sự tách rời của vỏ cũ khỏi lớp biểu bì bên dưới. Lớp vỏ cũ được tái hấp thu một phần, và dự trữ năng lượng được huy động từ tuyến ruột giữa. Giai đoạn tiền lột xác bắt đầu với sự gia tăng nồng độ hormone lột xáctrong bạch cầu.
- Giai đoạn lột xác (Ecdysis): Việc lột xác chỉ kéo dài vài phút. Nó bắt đầu với việc mở lớp vỏ cũ ở ngã ba của giáp đầu ngực và bụng trong các loài giáp xác mười chân, sau đó tôm sẽ thoát ra từ vị trí hở của vỏ và giai đoạn hoàn thành khi con vật thoát khỏi lớp vỏ cũ của nó.
Các chất nên bổ sung cho tôm trong giai đoạn lột xác
Để có thể lột xác hoàn chỉnh trong giai đoạn này, tôm cần được tập trung vào hai yếu tố chính là dinh dưỡng và khoáng chất trong thức ăn và môi trường nước. Bởi khi đó tôm mới được cung cấp đủ chất cần thiết để có thể đẩy lớp vỏ cũ.
Protein
Nhu cầu protein trong thức ăn của tôm thay đổi theo các giai đoạn sinh trưởng của tôm. Đối với tôm thẻ chân trắng, nhu cầu về protein thấp hơn tôm sú.
Hydratcarbon
Loài giáp xác có nhiều men tiêu hóa hydratcarbon để giúp tiêu hóa thức ăn như:
- Amylaza
- Maltaza
- Kitinaza
- Cellulaza
Tuy nhiên, tôm có ruột, dạ dày ngắn nên khả năng tiêu hóa chất xơ kém. Vì vậy, hàm lượng chất xơ bổ sung vào thức ăn tôm hợp lý là khoảng 4 - 5%, thường là từ nguồn bột cỏ hoặc rong biển.
Lipid
Tôm cần được bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng để hỗ trợ quá trình lột vỏ
Lipid có vai trò cung cấp năng lượng, cung cấp các axit béo thiết yếu, hoạt hóa và cấu thành các enzyme, tham gia vào xây dựng cấu trúc màng tế bào, hỗ trợ hấp thu các Vitamin A, D, E, K và một số chất khác.
Lipid cũng là tiền chất cho quá trình chuyển hóa, thúc đẩy quá trình tăng trưởng và lột xác ở tôm, nâng cao hệ miễn dịch trong tôm. Ngoài ra, lipid còn tạo độ ngon cho thức ăn. Do tôm không có muối mật và axit mật nên hạn chế việc tiêu hóa lipid. Vì vậy, hàm lượng lipid trong thức ăn chăn nuôi luôn đảm bảo dưới 10%.
Vitamin
Nhóm vitamin B, C và E là cần thiết bổ sung vào thức ăn. Vitamin nhóm D, C khi dùng với số lượng nhiều cho phản ứng ngược dẫn đến dịch bệnh. Vitamin A và K là rất cần thiết trong thành phần thức ăn tôm.
Khoáng chất
Tôm có thể hấp thu trực tiếp khoáng qua mang từ môi trường nước. Vì vậy, nhu cầu khoáng cho tôm phụ thuộc vào khoáng môi trường sống của tôm. Nhu cầu khoáng của tôm thẻ chân trắng cao hơn tôm sú do chu kỳ lột xác nhanh hơn.
Chất khoáng hòa tan có trong ao là yếu tố quan trọng giúp tôm lột xác đồng đều và tái tạo nhanh lớp vỏ mới. Thực tế cho thấy những ao nuôi tôm có độ mặn càng cao thì hàm lượng khoáng hòa tan càng cao và ngược lại.
Bà con nên thường xuyên kiểm tra giai đoạn lột xác của tôm trong ao, thông qua các dấu hiệu trên tôm. Tôm trước khi lột thường có cơ thịt chắc, vỏ nhợt nhạt nhưng chắc chắn, vỏ cũng giòn hơn bình thường.
Bổ sung các dinh dưỡng và khoáng chất cần thiết để tôm có thể lột xác khỏe mạnh, tăng trưởng nhanh chóng.