Bảo vệ các loài cá quý hiếm

Trong một bài báo gần đây được xuất bản trên tạp chí Method in Ecology and Evolution, các nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Pháp Lý Bảo tồn tại Đại học Hồng Kông đã phác thảo ra một công cụ mới để giám sát việc buôn bán các loài cá quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng.

Chợ cá
Ngăn chặn việc buôn bán các loài cá quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng ở các chợ hải sản ở Hồng Kông. Ảnh: static.wixstatic.com

Bằng cách sử dụng DNA môi trường (eDNA) có trong nước thải từ các chợ cá, các nhà nghiên cứu có thể trích xuất trình tự DNA đủ để xác định hơn 100 loài cá đã được buôn tại chợ. 

Các loài đang dần bị đe dọa tuyệt chủng 

Nhiều loài dễ bị tổn thương hoặc có nguy cơ tuyệt chủng đã được phát hiện bằng phương pháp eDNA, bao gồm Epinephelus fuscoguttatus, một loại cá mú cẩm thạch nâu được xếp vào danh sách dễ bị tổn thương và có số lượng giảm dần theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), và hai loài cá chình bao gồm Anguilla japonicaAnguilla rostrata đã được IUCN liệt kê là có nguy cơ tuyệt chủng, cũng như CITES (Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã có nguy cơ bị đe dọa) và loài cá chình châu Âu (Anguilla Anguilla). Hai loại cá tráp đã được phát hiện bao gồm cá tráp vây vàng (Nemipterus virgatus) được IUCN cho là loài dễ bị tổn thương và cá chẽm Okinawa (Acanthopagrus sivico plus), cũng được đưa vào danh sách loài dễ bị tổn thương và đang dần suy giảm. 

Cá tráp vây vàngCá tráp vây vàng được IUCN cho là loài dễ bị tổn thương. Ảnh: kzukan.com

Mã vạch DNA/RNA định danh loài 

Mã vạch là một phương pháp xác định loài phổ biến, trong đó các vùng nhất định trong bộ gen của một sinh vật được sắp xếp theo trình tự và được sử dụng để xác định loài sinh vật đó. Mỗi loài có một “mã vạch” riêng biệt, có thể cung cấp một hình thức nhận dạng có độ chính xác hơn so với các phương pháp nhận dạng dựa trên hình thái học truyền thống. Kỹ thuật này có thể được mở rộng để xác định nhiều loài cùng một lúc (được gọi là siêu mã hóa) nhờ công nghệ giải trình tự thông lượng cao tiên tiến. Ngay cả một lượng nhỏ DNA tiết ra từ thực vật và động vật vào môi trường (eDNA) cũng đủ cho quá trình siêu mã hóa, cho phép xác định các nhóm loài từng xuất hiện trong khu vực. 

Trong nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Pháp Lý Bảo Tồn nhằm phát triển một phương pháp xác định các loài cá buôn bán trên thị trường Hồng Kông giúp các chuyên gia phân loại cá không phải dành hàng giờ để xác định trực quan mọi loài cá được bán. Hơn nữa, nhiều nhà cung cấp cá thường miễn cưỡng cho phép các sản phẩm của họ bị kiểm duyệt quá lâu. 

Phương pháp được nêu trong bài báo đã so sánh hai loại bắt eDNA phổ biến nhất: lọc và kết tủa. Trong phương pháp lọc, một lít nước thu được từ cống rãnh ở ba chợ cá được thu gom và đi qua một bộ lọc tinh, lọc mô, máu và các mảnh vụn tế bào khác chứa đủ DNA để xác định loài cá đã thải ra nó.  

Mã vạchMã vạch để định danh các loài phổ biến. Ảnh: wikipedia.org

Phương pháp kết tủa thậm chí còn sử dụng ít nước hơn, cho phép xác định các loài cá có mặt bằng cách kết tủa hóa học eDNA có trong các mảnh vụn tế bào từ 45 ml nước thải. Sau khi nước thải được thu thập, eDNA được chiết xuất và giải trình tự và các loài cá có mặt trong ba chợ cá trên đã được xác định trong khoảng 5 ngày. Để xác nhận kết quả, một chuyên gia phân loại cá chuyên nghiệp đã thực hiện một cuộc khảo sát trực quan và có kết quả trùng khớp với các loài được so sánh. 

Độ chính xác cao và dễ thích ứng 

Mặc dù không thể chắc chắn 100% trong việc xác định từng loài đơn lẻ có mặt bằng cả hai phương pháp, nhưng những ưu điểm của phương pháp khảo sát dựa trên DNA chiếm phần lớn. Về cơ bản, định danh dựa trên DNA có thể chính xác hơn định danh hình thái, và điều này đặc biệt đúng khi cá được bán làm thịt hoặc thuộc về một số chi và họ trông giống nhau. Phương pháp tách chiết DNA được nêu trong bài báo cũng rất đơn giản và có thể dễ dàng thực hiện bởi bất kỳ ai được đào tạo cơ bản về phòng thí nghiệm phân tử trong vài giờ. Các cuộc khảo sát trực quan đòi hỏi các chuyên gia phân loại học bỏ nhiều thời gian hơn, đây là một yếu tố cản trở việc triển khai các cuộc khảo sát thường xuyên ở Hồng Kông. 

Các nhà khoa học hy vọng rằng phương pháp của họ sẽ không chỉ khuyến khích chính quyền địa phương áp dụng các giải pháp công nghệ cao hơn để giám sát và chống buôn bán trái phép động vật hoang dã ở Hồng Kông, mà còn giúp mở rộng việc sử dụng eDNA và siêu mã hóa trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng tăng.  

Đăng ngày 31/10/2022
Nhất Linh @nhat-linh
Khoa học

Ảnh hưởng của nhiệt độ lên tỉ lệ giới tính ấu trùng tôm sú

Ở tôm sú, con cái lớn nhanh và có kích thước lớn hơn con đực. Tác động của nhiệt độ có thể làm tăng đáng kể sự biểu hiện của các gen xác định giới tính, giúp cải thiện tỷ lệ giới tính như mong muốn trong đàn.

tôm sú
• 16:28 23/09/2021

Trung Quốc chuyển sang nuôi tôm sú vì giá cao

Người nuôi tôm ở Trung Quốc đang chuyển sang nuôi tôm sú nhiều hơn do giá tốt hơn, theo Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản lớn nhất của Trung Quốc.

tôm sú
• 18:44 17/08/2021

Nuôi tôm thâm canh bổ sung thức ăn tươi sống

Thử nghiệm nuôi tôm sú bằng tảo lục sợi (Chaetomorpha sp.) và ốc (Stenothyra sp.) cho thấy cải thiện tăng trưởng, nâng cao năng suất và tăng cường hấp thu, chuyển hóa thức ăn nhân tạo góp phần giảm chi phí sản xuất cho người nuôi.

ốc cho tôm ăn
• 17:12 28/07/2021

Hiệu quả từ nuôi tôm kết hợp thả cá rô phi xử lý nguồn nước

Hiện nay, nuôi tôm kết hợp cá rô phi xử lý nước ở ấp Vĩnh Điền (xã Long Điền Đông, huyện Đông Hải) được xem là mô hình cho hiệu quả kinh tế cao.

Cá rô phi
• 10:23 19/07/2021

Vắc-xin uống từ vi tảo

Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản toàn cầu đang chịu áp lực bởi các đợt bùng phát dịch bệnh nghiêm trọng, vắc-xin được xem là giải pháp hiệu quả để nâng cao miễn dịch và giảm sự phụ thuộc vào hóa chất. Một xu hướng nổi bật gần đây là ứng dụng vi tảo làm nền tảng sản xuất vắc-xin, mở ra triển vọng phát triển các loại vắc-xin uống bền vững, hiệu quả và ít tốn kém.

Vi tảo
• 10:50 13/06/2025

Nguyên liệu lên men: Một xu hướng mới trong dinh dưỡng thủy sản

Thức ăn thương mại đóng vai trò then chốt trong sản xuất nuôi trồng thủy sản, do chiếm từ 50% đến 70% tổng chi phí sản xuất.

Thức ăn tôm
• 10:50 03/06/2025

Cá thông minh đến mức nào?

Trong một thời gian dài, khả năng nhận thức của cá thường bị đánh giá thấp, phần lớn do các nghiên cứu chủ yếu được tiến hành trong môi trường phòng thí nghiệm – nơi không phản ánh đầy đủ điều kiện sống tự nhiên. Những hạn chế của việc nuôi nhốt, bao gồm cả stress và thiếu kích thích môi trường, có thể làm sai lệch hành vi và hiệu suất nhận thức của cá, từ đó dẫn đến những hiểu biết phiến diện về năng lực trí tuệ của chúng.

Cá
• 10:53 28/05/2025

Ứng dụng Bacillus subtilis và Bacillus licheniformis trong nuôi trồng thủy sản

Trong bối cảnh ngành thủy sản đang đẩy mạnh phát triển theo hướng bền vững, việc ứng dụng các vi sinh vật có lợi trong nuôi trồng đang ngày càng phổ biến. Hai trong số những loài vi khuẩn được ứng dụng rộng rãi là Bacillus subtilis và Bacillus licheniformis – những chủng có khả năng sinh enzyme mạnh, hỗ trợ tiêu hóa, tăng miễn dịch và cải thiện môi trường nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 10:01 27/05/2025

Nguy cơ nhiễm khuẩn từ hải sản tươi sống

Hải sản tươi sống từ lâu đã là lựa chọn yêu thích trong bữa ăn của nhiều gia đình Việt Nam nhờ vào hương vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao.

Hải sản sống
• 00:37 18/06/2025

Nuôi cá lăng nha: Lối đi mới đầy triển vọng trong nuôi trồng thủy sản nước ngọt

Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản đang có xu hướng chuyển dịch sang các loài cá đặc sản có giá trị kinh tế cao, thì cá lăng nha – một loài cá da trơn bản địa quý hiếm – đang nổi lên như một đối tượng tiềm năng mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Tại nhiều địa phương như An Giang, Hòa Bình, Sơn La, mô hình nuôi cá lăng nha thương phẩm đang chứng minh được tính khả thi cả về mặt kỹ thuật lẫn thị trường tiêu thụ, mở ra hướng phát triển mới cho người dân ven sông, vùng lòng hồ thủy điện và các trang trại nuôi cá nước ngọt chuyên canh.

Nuôi cá lăng nha
• 00:37 18/06/2025

Ngành cá tra Việt Nam: Mỏ vàng phụ phẩm chờ khai thác triệt để

Ngành công nghiệp cá tra Việt Nam, một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của Đồng bằng sông Cửu Long, không chỉ mang lại giá trị từ phi lê xuất khẩu mà còn ẩn chứa một "mỏ vàng" khổng lồ từ phụ phẩm. Việc tận dụng hiệu quả nguồn nguyên liệu này không chỉ giúp gia tăng giá trị cho con cá tra, giảm ô nhiễm môi trường mà còn mở ra một hướng đi bền vững, theo mô hình kinh tế tuần hoàn.

Cá tra
• 00:37 18/06/2025

Năm 2025 kinh tế biển chuyển mình vượt lên nguồn lợi suy giảm

Số liệu của Cục Thủy sản và Kiểm ngư, nguồn lợi thủy sản trong 15 năm qua đã giảm 22% và đang để lại nhiều khó khăn thách thức. Tuy nhiên, năm 2025, Bộ NN&MT xác định kinh tế biển sẽ chuyển mình để năm 2030 đóng góp 10% GDP cả nước.

Nuôi trồng thủy sản
• 00:37 18/06/2025

Kiên Giang nâng chỉ tiêu đạt trên 830.000 tấn thủy sản năm 2025

Tỉnh Kiên Giang đang đẩy mạnh nhiều giải pháp để hoàn thành mục tiêu sản lượng thủy sản 2025, ở mức 830.300 tấn, tăng 10.000 tấn so với con số dự kiến hồi đầu năm – bao gồm 420.000 tấn khai thác biển và 410.300 tấn nuôi trồng.

Nuôi trồng biển
• 00:37 18/06/2025
Some text some message..