Hướng đi mới trong nuôi trồng thủy sản: Mô hình Aquaponics

Nếu bà con đang tìm hiểu về cách áp dụng Aquaponics vào thực tế hoặc đơn giản chỉ muốn biết thêm về xu hướng nuôi trồng hiện đại, hãy cùng Tép Bạc khám phá chi tiết trong bài viết này.

Mô hình Aquaponics trong nuôi trồng thủy sản

Aquaponics là gì?

Aquaponics là sự kết hợp độc đáo giữa hai phương pháp:

- Nuôi trồng thủy sản (Aquaculture): Nơi bà con nuôi các loài cá, tôm, hoặc thủy sản khác trong bể.

- Trồng cây thủy canh (Hydroponics): Rau củ, cây ăn quả được trồng trực tiếp trong nước, không cần đất.

Điểm nổi bật của mô hình này là vòng tuần hoàn sinh thái tự nhiên: chất thải từ cá (chứa amoniac) được vi khuẩn phân giải thành nitrat, nguồn dinh dưỡng chính cho cây trồng. Ngược lại, cây trồng hấp thụ chất dinh dưỡng và lọc sạch nước, sau đó nước sạch quay trở lại bể cá.

Vai trò của Aquaponics trong ngành thủy sản

Giúp bà con vừa sản xuất thủy sản, vừa trồng cây sạch trên cùng một hệ thống.

Giải quyết vấn đề ô nhiễm nguồn nước từ chất thải của cá.

Đáp ứng xu hướng sản xuất xanh, an toàn và thân thiện với môi trường.

Khái quát về công nghệ Aquaponics

Nguyên lý hoạt động

Hệ thống Aquaponics vận hành dựa trên sự cộng sinh giữa cá và cây, với sự hỗ trợ của vi khuẩn nitrat hóa:

- Cá ăn thức ăn và thải ra chất thải (chủ yếu là amoniac).

- Vi khuẩn phân giải amoniac thành nitrat – một dạng phân bón tự nhiên.

- Cây hấp thụ nitrat từ nước để phát triển.

- Nước sạch quay trở lại bể cá, hoàn thành vòng tuần hoàn.

Các thành phần chính trong hệ thống

- Hồ nuôi cá: Bà con có thể nuôi các loài cá như cá rô phi, cá tra, hoặc tôm.

- Hệ thống lọc: Bao gồm bộ lọc cơ học (loại bỏ chất rắn) và bộ lọc sinh học (phân giải amoniac).

- Hệ thống trồng cây: Rau xanh, cây ăn quả được trồng trên giá thể hoặc màng dinh dưỡng.

- Bơm và ống dẫn nước: Đảm bảo sự tuần hoàn liên tục của nước giữa bể cá và bể trồng cây.

Hệ thống Aquaponic hoạt động dựa trên chu trình tự nhiên giữa cá, cây trồng và vi sinh vật

Lợi ích thực tế của Aquaponics đối với ngành thủy sản

Aquaponics không chỉ là một mô hình lý thuyết mà đã chứng minh hiệu quả thực tiễn trong sản xuất nông nghiệp và thủy sản:

Tiết kiệm nước

Nước trong hệ thống được tái sử dụng liên tục, giảm thiểu sự thất thoát. Theo nghiên cứu, Aquaponics tiêu tốn ít hơn 90% lượng nước so với các phương pháp canh tác truyền thống.

Đây là giải pháp lý tưởng cho các vùng khan hiếm nước như miền Trung, Tây Nguyên.

Tăng năng suất

Kết hợp nuôi cá và trồng cây giúp bà con tận dụng tối đa diện tích, gia tăng sản lượng. Nghiên cứu từ các trang trại Aquaponics tại Mỹ cho thấy năng suất rau tăng thêm 20-30% so với trồng thông thường.

Bảo vệ môi trường

Mô hình này cũng giúp bảo vệ môi trường bởi vì không sử dụng hóa chất như phân bón hay thuốc trừ sâu. Giúp đảm bảo sản phẩm thủy sản và nông sản sạch và an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sản phẩm hữu cơ và an toàn.

Ngoài ra, chất thải từ cá được tái chế hoàn toàn, không xả ra môi trường, hạn chế ô nhiễm đất, nước và khí thải độc hại.

Các ứng dụng thực tế và mô hình Aquaponics thành công

Tại Việt Nam, mô hình Aquaponics đang bắt đầu được ứng dụng trong các dự án nuôi tôm và trồng cà chua chịu mặn (được tạo thành từ cây cà chua được ghép vào gốc của cây cà chua chịu mặn hoang dại ở vùng Guasave,Mexico). Mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tạo ra sản phẩm sạch, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của thị trường trong nước và quốc tế. 

Sự kết hợp giữa tôm thẻ chân trắng với cà chua chịu mặn là một hướng đi mới trong mô hình aquaponic (kết hợp từ nuôi trồng thủy sản (Aquaculture) và thủy canh (Hydroponics)

Tại các quốc gia như Mỹ và Israel, Aquaponics đã được triển khai rộng rãi với nhiều mô hình thành công. Ở Mỹ, Aquaponics đang trở thành xu hướng trong các trang trại đô thị, giúp cung cấp thực phẩm sạch cho cư dân thành phố. Israel, với điều kiện khí hậu khô cằn, đã áp dụng thành công công nghệ này để phát triển sản xuất nông nghiệp bền vững.

Tiềm năng phát triển Aquaponics trong ngành thủy sản Việt Nam

Việt Nam có nhiều lợi thế để phát triển Aquaponics, bao gồm:

- Khí hậu, đất đai: Phù hợp cho cả nuôi trồng thủy sản và canh tác nông nghiệp.

- Nguồn lao động: Dồi dào và sẵn sàng tiếp cận mô hình mới.

- Nhu cầu thị trường: Thực phẩm sạch, an toàn đang được ưa chuộng không chỉ trong nước mà cả thị trường quốc tế.

Ứng dụng tiềm năng:

 -Nuôi cá rô phi/cá tra kết hợp trồng rau cải: Phù hợp tại các trang trại nhỏ và vừa.

- Nuôi tôm kết hợp cây chịu mặn: Làm giải pháp cho các vùng ven biển bị xâm nhập mặn.

Thách thức trong triển khai Aquaponics tại Việt Nam

Dù có nhiều tiềm năng, nhưng mô hình Aquaponics vẫn gặp phải một số thách thức khi triển khai tại Việt Nam. Chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống này khá cao, do yêu cầu sử dụng thiết bị kỹ thuật và công nghệ hiện đại. Ngoài ra, người vận hành hệ thống cần phải có kiến thức kỹ thuật vững vàng về sinh học và cách vận hành hệ thống Aquaponics.

Các vùng thiếu nước ngọt hoặc thiếu điện sẽ gặp khó khăn trong việc áp dụng mô hình này, vì Aquaponics cần nguồn nước ổn định và hệ thống năng lượng để duy trì hoạt động của các thiết bị. Do đó, việc phát triển cơ sở hạ tầng và đào tạo nhân lực là yếu tố quan trọng giúp mô hình này có thể phát triển rộng rãi tại Việt Nam.