Phòng và trị bệnh trên cá bằng tỏi (Phần 1)

Sự phát triển nhanh chóng của ngành nuôi trồng thủy sản có thể làm bùng phát các bệnh truyền nhiễm do mật độ nuôi cao. Việc lạm dụng kháng sinh và những ảnh hưởng của nó trong nuôi cá đã thúc đẩy việc tìm kiếm các giải pháp thay thế mới.

cá trắm
Tỏi giúp chống lại kí sinh trùng Neobenedenia sp. trên cá. Ảnh: Trần Thịnh

Tỏi (Allium sativum) có các hợp chất hoạt tính sinh học cung cấp các đặc tính sinh học khác nhau giúp tăng sức đề kháng của cá. Tỏi được sử dụng trong nuôi trồng thủy sản ở dạng dầu, nghiền tươi, chiết xuất nước và bột tỏi. Dạng bột được sử dụng nhiều nhất trong nuôi trồng thủy sản, nó thường được áp dụng bằng đường uống hoặc thêm vào thức ăn với liều lượng dao động từ 0,05 đến 40g/kg thức ăn. Ngoài các đặc tính có lợi trên, việc sử dụng tỏi trở nên phổ biến nhờ giá thành rẻ, dễ kết hợp và ít ảnh hưởng đến môi trường. Do đó, tỏi là một giải pháp hiệu quả để thay thế cho kháng sinh chống lại bệnh tật, cải thiện sức khỏe của động vật thủy sản.

Trong nuôi cá, tỏi có các hoạt động kháng khuẩn, chống ký sinh trùng, chống oxy hóa, kích thích miễn dịch và thúc đẩy tăng trưởng.

Hoạt tính kháng khuẩn

Hoạt tính kháng khuẩn là kết quả của việc điều chỉnh quá trình sinh tổng hợp lipid và tổng hợp RNA ở vi khuẩn, ức chế vi khuẩn gram dương và gram âm. Hoạt tính kháng khuẩn của tỏi do allicin tạo ra, đã ức chế sự phát triển của vi khuẩn gram dương như: Staphylococcus aureus và vi khuẩn gram âm như Escherichia coliAeromonas salmonicida. Allicin là một hợp chất có chứa lưu huỳnh và một phân tử có tác dụng ức chế sự hình thành độc lực của màng sinh học. Musa và cộng sự. (2008) đã nghiên cứu nồng độ ức chế tối thiểu (MIC) của dịch chiết tỏi trong nước (500; 250; 125; 62,5 mg/mL) để ức chế sự phát triển của Staphylococcus aureus, Streptococcus agalactiae, Citrobacter freundii, Escherichia coli, Vibrio parahaemolyticus, Vibrio vulnificusEdwardsiella tarda. Kết quả cho thấy tất cả các chất chiết xuất từ tỏi đều có hiệu quả chống lại vi khuẩn gây bệnh được thử nghiệm.

Hoạt động chống lại vi khuẩn gây bệnh được thấy rõ khi tỷ lệ sống cao hơn ở các loài cá bị nhiễm bệnh khi bổ sung chiết xuất tỏi vào chế độ ăn. Thanikachalam và cộng sự. (2010) đã đánh giá việc sử dụng vỏ tỏi trên cá trê phi nhiễm Aeromonas hydrophila. Cá trê phi được bổ sung bột vỏ tỏi với nồng độ (0%, 0,5%, 1,0% và 1,5%) trong 20 ngày. Kết quả cho thấy tỷ lệ sống cao hơn ở tất cả các nồng độ so với nhóm đối chứng. 

Hoạt động chống oxy hóa

Các phenol và saponin của tỏi là những hợp chất tạo ra hoạt động chống oxy hóa. Các hợp chất này có thể ức chế sự hình thành các gốc tự do, củng cố cơ chế hấp thu các gốc nội sinh và tăng các enzym chống oxy hóa như SOD, CAT, GPx và HO-1. Do đó, bổ sung tỏi vào chế độ ăn có thể cải thiện hệ thống chống oxy hóa trên cá. Metwally (2009) đã thử nghiệm tác động của tỏi đối với các chất chống oxy hóa trên cá rô phi trong 3 tháng, bốn nhóm cá được bổ sung tỏi với các nguồn khác nhau: tỏi tự nhiên (40 g/kg), viên nang dầu tỏi (250 mg/kg) và viên bột tỏi (32 g/kg) và nhóm đối chứng. Kết quả cho thấy các hoạt động của GPx, SOD và CAT được tăng cường ở tất cả các nghiệm thức bổ sung tỏi.

hạt nano selen và tỏi
Một nhà sinh vật học từ Đại học RUDN xác nhận rằng các hạt nano selen và chiết xuất tỏi có thể làm giảm tác động tiêu cực do stress gây ra đối với cá trắm cỏ. 

Hoạt động chống virus

Allicin từ chiết xuất tỏi tươi là thành phần có hoạt tính kháng virus. Karimi Pashaki và cộng sự. (2020) đã đánh giá ảnh hưởng của chiết xuất tỏi đến tỷ lệ sống của cá chép sau khi tiếp xúc với virus cá chép mùa xuân (SVCV). Cá được bổ sung 1g/kg và 5g/kg chiết xuất tỏi trong 8 tuần.
virus SCV
Bệnh do virus SCV thường gặp trên cá chép và họ cá chép vào mùa xuân. 
Kết quả cho thấy tỷ lệ sống của cá chép ở hai nồng độ đều tăng đáng kể so với nhóm đối chứng, đặc biệt là chế độ ăn có chứa 5g/kg. Việc bổ sung chiết xuất tỏi trong chế độ ăn của cá chép đã tăng khả năng miễn dịch và tỷ lệ sống của cá nhiễm SVCV. Có thể hoạt tính kháng virus không phải là đặc tính tốt nhất của tỏi và các chất chiết xuất từ tỏi mà tác dụng tích cực của nó chủ yếu là do hoạt động chống vi khuẩn và chống oxy hóa. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực ít được khám phá nhất về ứng dụng tỏi trong nuôi trồng thủy sản.
phần 2 chúng tôi sẽ tiếp tục giới thiệu đến bạn đọc những công cụng tác động trực tiếp đến cá.
Theo: Exploring the garlic (Allium sativum) properties for fish aquaculture. Fish Physiology and Biochemistry volume 47, pages1179–1198 (2021).
Đăng ngày 16/11/2021
Sương Phạm
Dịch bệnh

Ghẹ vuông chắc thịt không thua ghẹ biển!

Nếu có dịp về Năm Căn, Ngọc Hiển, Ðầm Dơi, ngoài tôm, cua, cá, sò…. thì đừng quên thưởng thức đặc sản ghẹ vuông. Ghẹ vuông chắc thịt, ngon nên được nhiều người dân địa phương, du khách cũng như thị trường tiêu thụ ưa chuộng.

Ghẹ vuông
• 11:58 07/06/2021

Ảnh đẹp thủy sản: Món ăn mang đậm nét đồng quê Việt

Ảnh đẹp thủy sản hôm nay lại mang chúng ta đến gần hơn với những món ăn gắn liền của tuổi thơ qua các nhìn ảnh vô cùng đẹp đẽ, những món ăn mà đã gắn liền với biết bao thế hệ.

Cua đồng.
• 19:49 28/05/2021

Ảnh đẹp: Loài hoa của miền sông nước

Miền Tây không chỉ có sông nước mênh mông mà cảnh sắc lại hữu tình. Kết hợp từ những loài hoa tím hồng rực rỡ hòa quyện tạo nên màu sắc của đồng bằng. Đi đâu chúng ta cũng có thể bắt gặp dễ dàng các loài hoa ấy.

Hoa sen.
• 12:13 24/05/2021

Nhật ký về quê

Quê hương là chùm khế ngọt, dù bạn có đi xa bao lâu thì quê hương cũng luôn mở vòng tay chào đón bạn quay trở về, nếu có một ngày bản thân cảm thấy mệt mỏi ở chốn sài gòn nhộn nhịp thì hãy tạm gác mọi chuyện về quê một chuyến nhé!

Tôm càng xanh.
• 13:44 20/05/2021

Đột phá mới xử lý nấm và phân trắng trên tôm bằng công nghệ Nano

Trước những thách thức dai dẳng từ nấm đồng tiền, nấm thủy mi và các bệnh đường ruột như phân trắng, một giải pháp công nghệ mới đang thu hút sự chú ý của ngành tôm.

Lễ ra mắt
• 17:00 14/11/2025

Acid Butyric – Tăng cường đề kháng tự nhiên của tôm

Acid Butyric vừa chống lại Vi khuẩn Vibrio spp, vừa củng cố sức khỏe đường ruột cho tôm.

Acid Butyric củng cố sức khỏe đường ruột cho tôm
• 10:00 31/08/2025

Vibrio tăng mạnh tại vùng nuôi: Gây bệnh ra sao và xử lý thế nào?

Theo cảnh báo từ Farmext LAB, nửa đầu 8/2025 tình hình khuẩn Vibrio đang duy trì mức cảnh báo cao ở các vùng nuôi. Việc phân tích quá trình gây bệnh trong gan tụy tôm và áp dụng các biện pháp xử lý kịp thời.

Tình hình khuẩn Vibrio đang duy trì mức cảnh báo cao ở các vùng nuôi
• 11:00 26/08/2025

Bệnh hoại tử thần kinh (VNN) trên cá chẽm

Cá chẽm là một trong những đối tượng nuôi thương phẩm có giá trị cao và được ưa chuộng tại nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, một trong những thách thức nghiêm trọng đối với người nuôi cá chẽm hiện nay là bệnh hoại tử thần kinh do virus – còn gọi là Viral Nervous Necrosis (VNN) hoặc bệnh Betanodavirus. Đây là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt ở giai đoạn cá giống và cá con, có thể gây thiệt hại nặng nề lên tới 100% nếu không phát hiện và xử lý kịp thời.

Bệnh VNN trên cá chẽm
• 15:19 07/07/2025

Cách nhận biết tôm nhiễm độc khí NO2, NH3

Khí độc NH3 và NO2 được ví như những sát thủ thầm lặng tích tụ dưới đáy ao, có khả năng xóa sổ cả đàn tôm chỉ sau một đêm. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu nhiễm độc và nắm vững quy trình xử lý cấp tốc trong "6 giờ vàng" là kỹ năng sống còn để bảo vệ thành quả vụ nuôi.

Ao tôm
• 18:28 13/12/2025

Ngành thủy sản Việt khai mở không gian phát triển mới

Bằng việc khai mở những thị trường mới và sáng tạo các sản phẩm độc đáo, ngành thủy sản Việt Nam đang vượt qua các biến động của thế giới, hướng tới mục tiêu xuất khẩu kỷ lục 11,3 tỷ USD trong năm 2025.

Tôm
• 18:28 13/12/2025

Quảng Ninh ứng dụng công nghệ 4.0, sản lượng tôm về đích sớm

Với quyết tâm đưa khoa học công nghệ vào lĩnh vực thủy sản, Quảng Ninh đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Nhờ áp dụng các mô hình nuôi tiên tiến, sản lượng tôm của tỉnh đã hoàn thành 100% kế hoạch năm 2025 ngay từ tháng 11, đồng thời tạo ra một cuộc cách mạng trong việc bảo vệ môi trường biển.

Nuôi trồng thủy sản
• 18:28 13/12/2025

Hoa Kỳ yêu cầu chứng nhận mới cho thủy sản xuất khẩu

Cơ quan Nghề cá Hoa Kỳ (NOAA) vừa áp dụng một quy định mới, yêu cầu các lô hàng thủy sản nhập khẩu phải có Giấy Chứng nhận Đạt yêu cầu Nhập khẩu (COA). Quy định này nhằm đảm bảo sản phẩm tuân thủ Đạo luật Bảo vệ Động vật Biển có vú (MMPA).

Chế biến thủy sản
• 18:28 13/12/2025

VNF Infographic Series: Chitosan – Ứng dụng kháng khuẩn/nấm

Trong bài infographic trước, chúng ta đã khám phá cách chitosan thể hiện tính kháng khuẩn/nấm hiệu quả của mình thông qua các cơ chế như tương tác với điện tích âm, phá vỡ màng tế bào vi sinh vật và thay đổi môi trường sống của chúng, khiến chúng không thể phát triển.

Ứng dụng của Chitosan
• 18:28 13/12/2025
Some text some message..