Phóng viên: Quan điểm của Việt Nam trước việc Chính phủ Úc quyết định cấm nhập khẩu tôm chưa nấu chín từ Việt Nam?
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Bộ Công Thương Việt Nam chia sẻ quan ngại của Chính phủ và người dân Úc về sự bùng phát dịch bệnh đốm trắng tại các trang trại nuôi tôm của Úc. Theo hướng đó, vì sự an toàn của ngành nuôi tôm của Úc, chúng tôi ủng hộ việc Chính phủ Úc áp dụng các biện pháp khống chế ổ dịch, ngăn chặn sự phát tán, lây lan, cũng như giảm thiểu nguy cơ xâm nhiễm mầm bệnh đốm trắng vào nước Úc từ bên ngoài.
Tuy nhiên, việc Chính phủ Úc ban hành Lệnh tạm dừng nhập khẩu tôm chưa qua nấu chín mà không có thời gian cảnh báo đủ để các doanh nghiệp xuất khẩu tôm của Việt Nam biết và có các giải pháp nhằm tránh tổn thất lớn về kinh tế là việc làm mà theo chúng tôi là chưa thực sự phù hợp với thông lệ chung và với tinh thần gìn giữ, thúc đẩy mối quan hệ hợp tác thương mại tốt đẹp giữa Việt Nam và Úc.
Cần phải nhấn mạnh rằng, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu tôm của Việt Nam vào Úc đều có công nghệ sản xuất, chế biến đạt tiêu chuẩn quốc tế như ASC, BAP, Global Gap. Sản phẩm tôm của Việt Nam cũng đã được phép nhập khẩu vào nhiều thị trường có tiêu chuẩn cao về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm như Nhật Bản, EU, Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, tôm chế biến (nhưng chưa được nấu chín) của Việt Nam xuất khẩu sang Úc cũng đã được cơ quan AQIS và Cơ quan An toàn Sinh học Úc cấp giấy phép cho từng nhà xuất khẩu. Với các yếu tố này, kết hợp với việc chúng tôi sẵn sàng áp dụng thêm các biện pháp theo yêu cầu của Chính phủ Úc nhằm tăng cường quản lý, bảo đảm tôm, sản phẩm tôm chưa qua nấu chín xuất khẩu từ Việt Nam sang Úc là an toàn về dịch bệnh, việc áp dụng Lệnh tạm dừng nhập khẩu sẽ là không cần thiết.
Tóm lại, chúng tôi sẵn sàng ủng hộ việc Chính phủ Úc ban hành Lệnh tạm dừng nhập khẩu nhưng khi và chỉ khi các biện pháp khác, ít tác động tiêu cực hơn tới thương mại, đã tỏ ra là không có tác dụng.
Phóng viên: Việt Nam có mong muốn Chính phủ Úc bãi bỏ lệnh cấm không?
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Lệnh tạm dừng nhập khẩu của Chính phủ Úc đã và đang gây ra thiệt hại to lớn cho người nuôi tôm và các doanh nghiệp xuất khẩu tôm của Việt Nam. Vì vậy, Bộ trưởng Bộ Công Thương và Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Việt Nam đã có thư gửi Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Tài nguyên Úc để đề nghị xem xét lại Lệnh này. Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc chúng tôi bỏ qua sự an toàn của ngành nuôi tôm tại Úc. Việt Nam sẵn sàng phối hợp với Úc để kiểm soát chặt chẽ hơn các lô hàng tôm chưa nấu chín xuất khẩu sang Úc, tức là, chúng tôi kêu gọi hai bên cùng áp dụng các biện pháp ít tác động tiêu cực tới thương mại hơn nhưng vẫn bảo đảm an toàn cho ngành nuôi tôm của Úc và môi trường nước Úc.
Phóng viên: Ảnh hưởng của lệnh cấm đối với người nuôi tôm và doanh nghiệp xuất khẩu tôm của Việt Nam sang Úc?
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Lượng tôm của Việt Nam xuất khẩu sang Úc chưa phải là quá lớn nhưng với nông dân Việt Nam, những người có thu nhập rất thấp, Lệnh cấm đã có tác động không nhỏ tới thu nhập của họ, nhất là các hộ ở những vùng chuyên sản xuất tôm để xuất khẩu đi Úc (các lô tôm đã tẩm ướp theo yêu cầu của thị trường Úc thì không thể tiêu thụ ở thị trường khác, đồng thời khó tiêu thụ nội địa). Về lâu dài, Lệnh cấm này còn có khả năng ảnh hưởng đến uy tín sản phẩm tôm xuất khẩu của Việt Nam trên các thị trường khác, từ đó gây thiệt hại lớn hơn nhiều cho người nuôi tôm và các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu tôm của Việt Nam.
Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), hiện có 08 doanh nghiệp đã và đang xuất khẩu tôm chưa qua nấu chín sang Úc. Năm 2015, Úc nhập khẩu trên 41 triệu USD tôm chưa nấu chín từ Việt Nam. Con số này có thể là nhỏ so với một nước phát triển nhưng với một nước đang phát triển như Việt Nam, con số này tương đương với thu nhập trong 1 năm của hàng ngàn hộ nông dân. Một số doanh nghiệp chuyên xuất khẩu tôm vào thị trường Úc còn đối mặt với nguy cơ phá sản.
Phóng viên: Quyết định áp dụng lệnh cấm của Chính phủ Úc có công bằng không, theo các quy định của WTO về thương mại song phương?
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Theo quy định của WTO, các thành viên WTO phải đảm bảo rằng bất kỳ biện pháp SPS nào cũng chỉ được áp dụng ở mức độ cần thiết dựa trên các nguyên tắc, căn cứ khoa học và không được duy trì khi thiếu căn cứ khoa học xác đáng. Trong khi đó, tôm Việt Nam đang được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới và không bị dừng nhập khẩu. Trong trường hợp Úc tiếp tục duy trì lệnh cấm, Việt Nam đề nghị Úc sớm đưa ra các bằng chứng khoa học đầy đủ cho thấy có mối liên hệ giữa tôm nhập khẩu từ Việt Nam và dịch bệnh đốm trắng tại Úc. Một số doanh nghiệp Việt Nam còn cho rằng lệnh cấm nhập khẩu của Chính phủ Úc đã vượt quá "mức cần thiết" quy định tại Hiệp định SPS của WTO. Chúng tôi đang nghiên cứu quan điểm này của các doanh nghiệp.
Phóng viên: Liệu Chính phủ Việt Nam có cấm nhập khẩu gia súc sống từ Úc nhằm đáp trả lại lệnh tạm ngừng nhập khẩu của Úc đối với tôm Việt Nam?
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Việt Nam luôn coi trọng và đang thực hiện các hoạt động nhằm tăng cường quan hệ đối tác toàn diện, hướng tới đối tác chiến lược với Úc, trong đó có việc tăng cường thương mại các sản phẩm nông nghiệp an toàn. Chúng tôi được biết Bộ NN&PTNT Việt Nam đã có các buổi làm việc với phía Úc. Hai bên vẫn đang có các cuộc trao đổi chân thành để tìm kiếm giải pháp cho vấn đề này trên cơ sở tôn trọng an toàn của ngành nuôi tôm tại Úc, hết sức gìn giữ mối quan hệ truyền thống hữu nghị tốt đẹp giữa Việt Nam và Úc nhưng cũng đồng thời lưu ý đến những thiệt hại không đáng có của người nuôi tôm Việt Nam do lệnh cấm nhập khẩu đột ngột tôm vào Úc gây ra.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!
