Sơ lược ảnh hưởng của bệnh do kí sinh trùng Perkinsus olseni trên nghêu

Trong vài thập kỷ qua, bệnh trên loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ được coi là một trở ngại cho cả ngành nuôi trồng thủy sản và phát triển kinh tế do làm giảm sản lượng. Trong số đó, Perkinsus olseni được cho là có liên quan đến sự suy giảm số lượng nghêu ở Hàn Quốc (Park và Choi, 2001).

nghêu
Bệnh do ký sinh trùng đơn bào Perkinsus là một trong số bệnh gây thiệt hại nghiêm trọng ở nhuyễn thể trên phạm vi toàn cầu. Ảnh VOV

Những vùng nuôi nghêu (Ruditapes decussatus) ở bờ biển phía nam Bồ Đào Nha cho thấy sự lây nhiễm loài Perkinsus có liên quan đến tỷ lệ chết nghêu trên diện rộng. Ở Việt Nam, Perkinsus sp. được phát hiện nhiễm trên nghêu lụa (Paphia undulata) tại Hà Tiên, Kiên Giang (Ngô Thị Thu Thảo, 2008), trên nghêu Bến Tre (Meretrix lyrata) ở Cần Giờ (Nguyễn Văn Hảo và cộng sự, 2011) và Bến Tre (Nguyễn Thanh Hà và công sự, 2018). 

Mẫu mô học
Mẫu mô học cơ chân của nghêu Manila (Ruditapes philippinarum) bị nhiễm bởi tế bào Perkinsus olseni ở giai đoạn dinh dưỡng (trophozoite). Lưu ý các tế bào hồng cầu bao bọc xung quanh ký sinh trùng này (nhuộm H&E). Ảnh Chollet, B., 2011

Perkinsus olseni là sinh vật đơn bào thuộc ngành bào tử Apicomplexa, có 3 giai đoạn chính trong chu kỳ sống là giai đoạn dinh dưỡng (trophozoite), giai đoạn tăng trưởng (hypnospore), và giai đoạn bào tử động (zoospores).

Trên nghêu bị nhiễm bệnh nặng, Perkinsus olseni (hay P. atlanticus) thường gây ra sự hình thành các nốt mụn màu trắng đục hoặc nâu nhạt trên mang, chân, ruột, tuyến tiêu hóa, thận, tuyến sinh dục và màng áo. Sự tập trung nhiều các tế bào Perkinsus và tế bào hồng cầu tạo thành tổn thương gây cản trở quá trình hô hấp và các quá trình sinh lý khác như sức sinh sản (khi các tổn thương lớn xảy ra ở tuyến sinh dục), tăng trưởng hoặc tỷ lệ sống, do đó ảnh hưởng đến năng suất thủy sản. 

Hai phương pháp chẩn đoán tiêu chuẩn cho Perkinsus olseni là Nuôi cấy trong môi trường RFTM và Mô học. Đối với phương pháp Nuôi cấy trong môi trường RFTM, mô vật chủ (thường là mô mang) được nuôi trong môi trường Ray’s Fluid Thioglycolate (RFTM). Hạn chế lớn nhất của phương pháp này là thời gian cần thiết để quan sát được các bào tử tăng trưởng (hypnospore) sau khi nhuộm bằng dung dịch Lugol’s iodine (thường là từ 5 đến 7 ngày ủ trong RFTM). Phương pháp Mô bệnh học có thể được sử dụng như một kỹ thuật sàng lọc bệnh. Các tế bào giai đoạn dinh dưỡng (trophozoite) của P. olseni thường lớn (lên đến 40 µm) và có thể dễ dàng quan sát được bằng kính hiển vi trên tiêu bản mô. Ở hầu hết các loài nghêu, nhiễm Perkinsus thường liên quan đến sự xâm nhập của nhiều tế bào hồng cầu vào các mô, tạo thành hiện tượng bao bọc và thực bào phổ biến. 

Bào tử

Bào tử Perkinsus sp. sau khi nuôi cấy trong môi trường FTM: (A, B) Bào tử nghỉ đã phân lập (bar 100 µm); (C) Bào tử nghỉ đã phân lập nhuộm với Lugol (x100); (D) Bào tử nghỉ trên mô màng áo sau khi nhuộm Lugol. Ảnh fof.hcmuaf

Bên cạnh đó, một số phương pháp kiểm khẳng định bằng sinh học phân tử cũng được sử dụng như PCR, Lai tại chỗ (ISH) và Giải trình tự (Sequencing). Mặc dù độ nhạy của các phương pháp này cao hơn phướng pháp mô học nhưng vẫn chưa được so sánh với phương pháp RFTM. Tuy nhiên, phương pháp giải trình tự là tương đối tốn kém để sử dụng thường xuyên trong chẩn đoán, nhưng có thể được dùng để xác định chính xác loài Perkinsus.

Câu hỏi đặt ra là, nên lựa chọn chẩn đoán thế nào khi nghi ngờ nhuyễn thể hai mảnh vỏ bị nhiễm Perkinsus? Khi những nốt mụn trắng xuất hiện trên bề mặt của màng áo, tuyến tiêu hóa, và mô mang của vật chủ, trong trường hợp nghi ngờ nhiễm P. olseni, mẫu mang nên được tách ra và ủ trong môi trường RFTM khoảng từ 5 đến 7 ngày. Song song đó, những mẫu mang khác cũng cần được cố định bằng cồn cho các phân tích sinh học phân tử tiếp theo (PCR hoặc Giải trình tự). Bệnh Perkinsosis do Perkinsus olseni gây ra được liệt kê bởi OIE và Sổ tay hướng dẫn xét nghiệm chẩn đoán trên động vật thủy sinh (bản 2009). Theo đó, OIE khuyến nghị như sau: 

Nuôi cấy mô trong RFTM để giám sát 

Kỹ thuật PCR để chẩn đoán cơ sở

Kỹ thuật lai tại chỗ để chẩn đoán khẳng định 

Tuy nhiên, các phương pháp chẩn đoán nhiễm Perkinsus ở Việt Nam chỉ dừng ở mức độ mô học và RFTM, chưa áp dụng các phương pháp sinh học phân tử để biết chính xác loài Perkinsus nào nhiễm trên nhuyễn thể hai mảnh vỏ. Do đó, trong tương lai, các  phương pháp định danh loài bằng sinh học phân tử nên được ưu tiên nghiên cứu để sớm đưa ra kết luận và giải pháp cho bệnh Perkinsosis ở Việt Nam. 

Tổng hợp
Đăng ngày 13/01/2022
Thư Mai @thu-mai
Dịch bệnh

Nấm đồng tiền: Mối đe dọa đến sức khỏe tôm nuôi

Nấm đồng tiền hay còn gọi là nấm chân chó luôn là vấn đề thách thức đối với người nuôi tôm bởi loại này gây tổn thất không hề nhỏ cho ao tôm, khiến tôm dễ mắc phải nhiều bệnh và làm ảnh hưởng đến năng suất vụ nuôi.

Nấm đồng tiền
• 10:18 26/02/2024

Một số loài ký sinh trùng phổ biến ở tôm

Trong quá trình nuôi tôm luôn gặp phải các trường hợp tôm nhiễm bệnh mà chết dần. Trong đó, ký sinh trùng là một trong những nguyên nhân gây ra, đặc biệt là các loài nội ký sinh trùng. Cùng tìm hiểu qua đặc điểm của những loài ký sinh trùng dưới đây nhé!

Tôm
• 09:56 22/02/2024

Không nên chủ quan với các bệnh đường ruột trên tôm

Với sự phát triển của ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là về tôm, việc thấu hiểu về đường ruột tôm mở ra cánh cửa cho những tiến bộ trong y học thủy sản và ứng dụng những công nghệ, kỹ thuật hiện đại trong việc cải thiện sản xuất và chất lượng tôm nuôi.

Tôm thẻ
• 09:43 19/02/2024

Phòng bệnh trắng đuôi trên tôm càng xanh

Tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) là loài tôm nước ngọt được nuôi ở nhiều nước trên thế giới nhờ tốc độ tăng trưởng nhanh và có giá trị kinh tế cao.

Tôm càng xanh
• 10:42 21/01/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 13:37 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 13:37 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 13:37 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 13:37 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 13:37 29/03/2024