Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản (VASEP), việc nới lỏng giãn cách từ giữa tháng 9 đã giúp các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản từng bước khôi phục sản xuất sau dịch bệnh. Tuy vậy, doanh nghiệp vẫn phải “canh cánh” nhiều nỗi lo về nguồn lao động, chi phí, đảm bảo phòng chống dịch để sản xuất an toàn…

Tín hiệu tích cực từ các thị trường xuất khẩu 

Trong ngành thủy sản, có 3 nhóm sản phẩm chủ lực luôn tạo ra giá trị xuất khẩu cao nhất, gồm: tôm, cá tra, hải sản.

Tính đến hết tháng 9/2021, tổng giá trị xuất khẩu cá tra Việt Nam đạt 1,07 tỷ USD, tăng 3,2% so với cùng kỳ năm ngoái. Tình hình dịch bệnh Covid-19 ở Đồng bằng sông Cửu Long trong những tháng qua diễn biến rất phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng tới hoạt động nuôi trồng, sản xuất và xuất khẩu của các doanh nghiệp chế biến cá tra tại khu vực này. 

Sản xuất và xuất khẩu tôm từ nửa cuối tháng 9/2021 đến nay đã có dấu hiệu tích cực, nhất là tại một số tỉnh trọng điểm về tôm như Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau. Nhờ tỉnh chỉ đạo kiểm soát dịch bệnh tốt, doanh nghiệp vừa nỗ lực chống dịch vừa cố gắng duy trì sản xuất.

Từ tháng 10/2021, dòng người lao động từ TP.HCM và các tỉnh Đông Nam Bộ tự phát đi về quê ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long khiến cho các khu cách li bị quá tải, số ca F0 tăng mới tăng thêm áp lực cho các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu tôm tại đây.

Tuy nhiên, cho tới nay, sau nỗ lực của cả chính quyền địa phương và doanh nghiệp, tình hình dịch bệnh Covid-19 tại Sóc Trăng và các tỉnh miền Tây đã phần nào được kiểm soát. Trước tình hình này, các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu tôm cần phải nỗ lực, cảnh giác cao độ để duy trì sản xuất, đáp ứng các đơn hàng cho khách vào dịp lễ cuối năm.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, tháng 9/2021, xuất khẩu tôm Việt Nam giảm 20% đạt 308,5 triệu USD. Tốc độ giảm đã thấp hơn so với tháng 8/2021, xuất khẩu tôm sang một số thị trường đã có dấu hiệu phục hồi nhẹ.

Trong cơ cấu các sản phẩm tôm xuất khẩu của Việt Nam trong 9 tháng, tôm chân trắng chiếm 77,2%, tôm sú chiếm 15,3%, còn lại tôm biển với 7,5%.

Trong số các sản phẩm tôm chân trắng và tôm sú xuất khẩu tính tới tháng 9 năm nay, duy nhất giá trị xuất khẩu tôm chân trắng sống/tươi/đông lạnh (HS 03) tăng 20%, các sản phẩm còn lại đều giảm so với cùng kỳ năm ngoái. Nhu cầu các sản phẩm tôm chân trắng có giá cả vừa phải tăng cao trong mùa dịch bệnh Covid-19.

Về thị trường xuất khẩu, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ trong tháng 9/2021 phục hồi nhẹ, tăng 8% đạt 97,6 triệu USD. Lũy kế 9 tháng đầu năm, xuất khẩu tôm sang Mỹ đạt trên 775 triệu USD, tăng 22% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhu cầu nhập khẩu tôm của Mỹ vẫn cao, nhất là khi thị trường này đang mở cửa trở lại hậu Covid và các dịp lễ cuối năm đang tới gần. Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA), nhập khẩu tôm của Mỹ tiếp tục tăng tháng 9/2021 là tháng thứ 10 liên tiếp tăng, với bình quân mỗi tháng nhập khẩu 89 nghìn tấn tôm và giá trị hơn 800 triệu USD.

Nhập khẩu tôm của Mỹ từ Ecuador liên tục tăng mạnh từ đầu năm nay. Tuy nhiên, theo VASEP, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu tôm Ecuador sang Mỹ sẽ khó duy trì được trong thời gian tới do thiếu nguyên liệu để chế biến, đã tạo cơ hội cho tôm Việt Nam.

Xuất khẩu tôm Việt Nam sang EU trong tháng 9/2021 giảm 15% so với cùng kỳ năm trước, chỉ đạt 48,8 triệu USD. Dù vẫn giảm nhưng tốc độ giảm đã thấp hơn so với tháng 8. Lũy kế 9 tháng đầu năm nay, xuất khẩu tôm sang thị trường này đạt gần 408 triệu USD, tăng 10% so với cùng kỳ.

Ba thị trường nhập khẩu chính trong khối là Đức, Hà Lan và Bỉ. Tính tới tháng 9/2021, xuất khẩu sang Đức và Bỉ tăng lần lượt 22% và 2%, riêng thị trường Hà Lan giảm 1%.

“Lượng tôm dự trữ của EU đang ở mức thấp, nhu cầu nhập khẩu của thị trường này rất cao từ nay đến tháng 11 để phục vụ Noel, cùng với Hiệp định thương mại tự do với châu Âu sẽ là cơ hội cho các nhà xuất khẩu tôm Việt Nam sang thị trường này”, VASEP nhận định.

Doanh nghiệp vẫn chưa hết khó khăn

Dẫn số liệu từ Tổng cục Hải quan, VASEP cho biết tháng 9/2021, xuất khẩu hải sản của Việt Nam đạt 233,5 triệu USD, tăng 3,9% so với tháng 8/2021 và giảm 24% so với tháng 9/2020.

Nguyên nhân xuất khẩu thủy sản giảm trong tháng 8 và tháng 9 là do hoạt động sản xuất bị đình trệ bởi giãn cách xã hội để phòng chống dịch bệnh Covid từ giữa tháng 7 năm nay, nhà máy chế biến giảm công suất, thiếu nguyên liệu sản xuất, chuỗi cung ứng gián đoạn, đi lại vận chuyển không thông suốt.

Xuất khẩu hải sản của Việt Nam bao gồm các nhóm sản phẩm: cá các loại khác (trừ cá ngừ và cá tra, chiếm 51,1% tổng giá trị xuất khẩu hải sản ); cá ngừ (chiếm 22,1%); mực, bạch tuộc (17,3%); cua, ghẹ và giáp xác khác (5,1%); nhuyễn thể hai mảnh vỏ (4,2%) và nhuyễn thể khác (trừ mực, bạch tuộc và nhuyễn thể hai mảnh vỏ chiếm 0,2%).

Tháng 9/2021, giá trị xuất khẩu tất cả các sản phẩm hải sản (trừ nhuyễn thể hai mảnh vỏ) đều giảm từ 8%-37% so với tháng 9/2020. Xuất khẩu cá các loại khác giảm mạnh nhất 37%. Xuất khẩu cá ngừ và cua ghẹ giảm lần lượt 15% và 18%. Duy nhất xuất khẩu nhuyễn thể hai mảnh vỏ tăng 37%.

Tuy nhiên, nhờ tăng trưởng dương những tháng trước đó nên lũy kế 9 tháng đầu năm nay, tổng giá trị xuất khẩu hải sản vẫn tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2020.

Trong 3 quý của năm 2021, xuất khẩu nhuyễn thể hai mảnh vỏ tăng mạnh nhất 39% đạt 99,6 triệu USD; trong khi xuất khẩu cá ngừ và mực, bạch tuộc tăng lần lượt 9% và 3% so với cùng kỳ năm ngoái. Xuất khẩu các loại nhuyễn thể khác giảm mạnh nhất 36% tuy nhiên sản phẩm này chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ. Xuất khẩu cá khác và cua ghẹ giảm lần lượt 0,6% và 6%.

Thị phần từng sản phẩm hải sản xuất khẩu 9 tháng, nguồn VASEP

Trong 9 tháng năm 2021, top 5 thị trường nhập khẩu mực, bạch tuộc lớn nhất của Việt Nam gồm Hàn Quốc (chiếm 41%), CPTPP (chiếm 24%), Thái Lan (chiếm 11%), EU (chiếm 10%), và Trung Quốc (chiếm 7%).

So với cùng kỳ năm ngoái, giá trị xuất khẩu các sản phẩm mực, bạch tuộc sang thị trường CPTPP và Trung Quốc đều giảm 6%; xuất khẩu sang EU tăng mạnh nhất 30%, xuất khẩu sang Hàn Quốc và Thái Lan tăng lần lượt 1,2% và 5%.

VASEP nhận định với tình trạng dịch Covid chưa thể được kiểm soát hoàn toàn, doanh nghiệp từng bước phục hồi sản xuất sau giãn cách từ giữa tháng 9 nhưng vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn về nhân công, nguồn vốn, chi phí tăng, cộng với chi phí phòng chống dịch để sản xuất an toàn. Vì vậy, sản xuất và xuất khẩu hải sản của Việt Nam sẽ còn tiếp tục giảm trong tháng 10/2021.