Ðổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể

Sau 10 năm phát triển kinh tế tập thể (KTTT) theo Nghị quyết T.Ư 5 (khóa IX), KTTT mà nòng cốt là các hợp tác xã (HTX) kiểu mới, với nhiều hình thức, trình độ khác nhau trong các ngành, lĩnh vực, đã có bước phát triển quan trọng; đáp ứng nhu cầu của người lao động, hộ sản xuất, kinh doanh; đóng góp đáng kể vào quá trình phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Tuy nhiên, KTTT hiện còn nhiều hạn chế, yếu kém cần được các cấp ủy đảng, các ban, ngành liên quan sớm có giải pháp khắc phục để KTTT tiếp tục phát triển, đảm nhiệm và phát huy tốt vai trò cùng với kinh tế nhà nước trở thành nền tảng vững chắc trong nền kinh tế quốc dân.

Thu hoạch cá tra xuất khẩu tại HTX thủy sản Thắng Lợi (Vĩnh Thạnh, Cần Thơ). Ảnh: LOAN DIỆP
Thu hoạch cá tra xuất khẩu tại HTX thủy sản Thắng Lợi (Vĩnh Thạnh, Cần Thơ). Ảnh: LOAN DIỆP

Bài I

Hiệu quả và những hạn chế, yếu kém

Cả nước hiện có hơn 370 nghìn tổ hợp tác, hơn 19.500 HTX, 54 liên hiệp HTX hoạt động trên nhiều lĩnh vực, thu hút khoảng 13 triệu hộ xã viên và người lao động. KTTT có tác động quan trọng đến sự phát triển kinh tế-xã hội khu vực nông nghiệp, nông thôn; có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, việc làm của những người có thu nhập thấp, nhất là đối với nông dân. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình phát triển, KTTT còn gặp khó khăn và nảy sinh nhiều vấn đề bất cập.

"Bà đỡ" của kinh tế hộ

Người dân xã Phong Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình) luôn tự hào với truyền thống 50 năm hình thành và phát triển HTX Ðại Phong - nơi vinh dự được Bác Hồ trao tặng lá cờ đầu trong sản xuất nông nghiệp toàn miền bắc vào ngày 1-5-1962. Ngày ấy, "Gió Ðại Phong, sóng Duyên Hải" đã trở thành những HTX kiểu mẫu trong phong trào hợp tác hóa nông nghiệp ở miền bắc và là hậu phương vững chắc để toàn Ðảng, toàn quân và toàn dân ta đánh thắng giặc Mỹ, thống nhất đất nước, tiến lên CNXH. Từ đó đến nay, HTX Ðại Phong vẫn là lá cờ đầu trong sản xuất nông nghiệp thời kỳ đổi mới.

Chủ nhiệm HTX dịch vụ nông nghiệp Ðại Phong Nguyễn Văn Hoàng phấn khởi cho biết: Từ khi Ðảng ta thực hiện công cuộc đổi mới đã tạo động lực, sức mạnh làm chuyển biến nhận thức, hành động, phương thức và nội dung quản lý của HTX. Ðó là cần tổ chức lại sản xuất, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng sản xuất hàng hóa, lấy hiệu quả kinh tế làm thước đo hoạt động của HTX. HTX cần đổi mới một cách toàn diện để trở thành "bà đỡ", là chỗ dựa tin cậy cho kinh tế hộ. Kế thừa và phát huy truyền thống, từ một HTX thuần nông, độc canh cây lúa, đến nay HTX dịch vụ nông nghiệp

Ðại Phong có bước phát triển mới. HTX có 912 hộ xã viên, với 405 ha đất sản xuất nông nghiệp; vốn lưu động tăng từ 1,8 tỷ đồng (năm 2004) lên 9,3 tỷ đồng (năm 2011); thu nhập bình quân đầu người đạt 18,5 triệu đồng/năm; hộ nghèo giảm từ 18% (năm 2008) xuống còn 5% (năm 2011); lợi nhuận đạt hơn 600 triệu đồng (năm 2011); hàng chục hộ phát triển ngành nghề dịch vụ với quy mô lớn, lợi nhuận hơn 100 triệu đồng/năm; đạt 15 trong số 19 tiêu chí về nông thôn mới; tích cực chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho hộ xã viên...

Mặc dù mới thành lập, nhưng HTX Vạn Hưng, ở phường Thới Thuận (Thốt Nốt, Cần Thơ) đã đáp ứng nhu cầu hợp tác của 14 hộ xã viên có phương tiện vận tải và nhu cầu hợp đồng vận chuyển lúa gạo của các doanh nghiệp trên địa bàn. HTX không chỉ tạo việc làm và thu nhập cho các hộ xã viên mà còn thu hút 200 lao động thường xuyên. Trong hai năm 2010 và 2011, mỗi năm, HTX vận chuyển hơn 310 nghìn tấn hàng hóa, với doanh thu hơn 21 tỷ đồng, lợi nhuận hơn 370 triệu đồng, thu nhập bình quân đạt hai triệu đồng/người/tháng. Chủ nhiệm HTX Vạn Hưng Nguyễn Công Văn cho rằng: HTX ra đời đã tập hợp nhiều chủ phương tiện nhỏ lẻ để họ hợp tác tham gia dịch vụ vận chuyển hàng hóa đường thủy trên địa bàn; góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, thúc đẩy kinh tế-xã hội của địa phương phát triển.

Không chỉ HTX dịch vụ nông nghiệp Ðại Phong (Quảng Bình) và HTX Vạn Hưng (Cần Thơ), cả nước còn có nhiều HTX hoạt động trên các lĩnh vực mới được thành lập, hoặc chuyển đổi theo Luật HTX năm 2003, hoạt động có hiệu quả, đáp ứng nhu cầu tự nguyện của các hộ xã viên có cùng chí hướng. Ðiển hình như các HTX: Song Long (Hà Nội), Chiến Công (Thái Nguyên), Nghĩa Hồng (Nam Ðịnh), Duy Sơn II (Quảng Nam), Ba Nhất (TP Hồ Chí Minh), Long Hưng (Ðồng Nai), Thới An (Cần Thơ)...

Cả nước hiện có hơn 370 nghìn tổ hợp tác, hơn 19.500 HTX, 54 liên hiệp HTX hoạt động trên nhiều lĩnh vực, thu hút khoảng 13 triệu hộ xã viên và người lao động; trong đó, có gần 10 nghìn HTX nông, lâm, diêm nghiệp, thủy sản; hơn 1.400 HTX thương mại dịch vụ; hơn 1.000 HTX giao thông vận tải; hơn 650 HTX xây dựng; hơn 3.100 HTX công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; hơn 1.100 quỹ tín dụng nhân dân; hơn 1.600 HTX dịch vụ điện, nước; hơn 650 HTX thuộc các lĩnh vực khác. Trong 10 năm qua, cả nước đã giải thể gần 4.000 HTX kiểu cũ, chuyển đổi hơn 1.400 HTX kiểu cũ sang kiểu mới, thành lập hơn 9.650 HTX kiểu mới. Năm 2011, KTTT đóng góp 5,22% GDP của cả nước...

Theo đánh giá của Liên minh HTX Việt Nam, năm 2011, cả nước có 40,8% số HTX xếp loại khá, 42,8% HTX trung bình và 16,4% HTX yếu kém (chủ yếu là các HTX nông nghiệp). Khu vực KTTT tiếp tục phát triển, số tổ hợp tác tăng mạnh, hoạt động vì lợi ích kinh tế và xã hội của các thành viên, phù hợp điều kiện phát triển KTTT ở nhiều vùng. Các HTX cũ đã chuyển đổi hoạt động theo Luật HTX năm 2003 và giải thể các HTX yếu kém. Số HTX thành lập mới nhiều hơn trước với các mô hình đa dạng. KTTT đã được củng cố một bước, nâng cao năng lực nội tại, tích luỹ vốn đầu tư phát triển và đáp ứng ngày càng cao nhu cầu, lợi ích của các xã viên, thành viên. Các mô hình hợp tác, liên kết giữa các HTX và giữa HTX với doanh nghiệp được đẩy mạnh.

Nhiều khó khăn, thách thức

Từ nhiều ngày nay, Chủ nhiệm HTX nuôi nghêu Thắng Lợi (TP Bạc Liêu, Bạc Liêu) đứng ngồi không yên với biết bao nỗi lo toan. HTX mang tên "Thắng Lợi", nhưng nhiều năm nay hoạt động thua lỗ, với bao gánh nặng về nợ nần và đời sống của xã viên. Tiếp chúng tôi tại trụ sở làm việc của HTX (phải ở nhờ nhà xã viên), Chủ nhiệm HTX Lâm Hoàng Tuấn cho biết: HTX có 1.791 hộ xã viên; trong đó có gần 600 hộ nghèo, 21 hộ thuộc diện chính sách, hơn 90% là đồng bào dân tộc thiểu số; được thành lập năm 2006, với tổng số vốn góp hơn 200 triệu đồng. Năm 2008, do không chủ động được con giống, phải mua nghêu giống kém chất lượng cho nên khi nuôi bị dịch bệnh, HTX thiệt hại ba tỷ đồng; năm 2009, thiệt hại bảy tỷ đồng; năm 2011, thiệt hại 10 tỷ đồng. Số vốn đầu tư này chủ yếu do HTX đi vay ngoài với lãi suất cao, phải thế chấp tài sản của xã viên. Do thua lỗ nhiều năm, HTX không chia lợi nhuận cho xã viên, nợ lương cán bộ quản lý HTX. Khó khăn lớn nhất của HTX hiện nay là nguồn vốn đầu tư phát triển sản xuất. Mặc dù Nghị quyết T.Ư 5 (khóa IX) có nêu: "HTX là một loại hình doanh nghiệp, được vay vốn bình đẳng như doanh nghiệp của các thành phần kinh tế khác; các tổ chức tín dụng tăng mức vay và tạo thuận lợi về thủ tục vay vốn đối với hộ và các tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX", nhưng thực tế HTX rất khó tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tín dụng vì không có tài sản thế chấp. HTX rất khó tự chủ trong sản xuất vì số lượng xã viên đông, chủ yếu là người nghèo, là những người yếu thế trong xã hội, hoạt động mang tính chất xã hội hơn kinh tế.

May mắn hơn HTX nuôi nghêu Thắng Lợi (Bạc Liêu), HTX dịch vụ nông nghiệp xã Lương Tài (Văn Lâm, Hưng Yên) được thừa hưởng cơ ngơi của HTX kiểu cũ trước đây bị giải thể để lại. Ðó là một ngôi nhà cấp bốn đã xuống cấp, nhưng cũng đủ để ban quản lý HTX làm việc. Trò chuyện với chúng tôi, Chủ nhiệm HTX Nguyễn Văn Minh ngán ngẩm: "Mang danh là HTX dịch vụ nông nghiệp nhưng hoạt động, nguồn thu chủ yếu của HTX lại ở khâu dịch vụ mua, bán điện nông thôn. Ðối với các dịch vụ bảo vệ thực vật, cung ứng vật tư nông nghiệp, bao tiêu nông sản thì hầu như HTX đứng ngoài cuộc". Trò chuyện với một số nông dân khác, họ cho rằng, vai trò của HTX đối với sản xuất nông nghiệp của địa phương khá mờ nhạt. Tất cả các dịch vụ đầu vào, đầu ra trong sản xuất chủ yếu người dân tự lo. Canh cánh với nỗi lo, trăn trở của bà con địa phương, Chủ nhiệm HTX Nguyễn Văn Minh cho rằng: Dù muốn làm nhiều điều lắm, nhưng lực bất tòng tâm. Khó nhất là thiếu vốn, chưa tự chủ sản xuất, hoạt động mang tính chất phục vụ là chủ yếu. Ðội ngũ cán bộ quản lý HTX chán nản, vì chế độ, chính sách chưa phù hợp. Chỉ còn vài năm nữa đến tuổi nghỉ, nhưng chắc tôi không đủ thời gian để hưởng chế độ, vì từ năm 2003 mới được tham gia đóng BHXH.

Qua làm việc với các đồng chí thường trực các tỉnh ủy, thành ủy, lãnh đạo Liên minh HTX Việt Nam và qua trao đổi với các chủ nhiệm HTX, hộ xã viên ở một số tỉnh, thành phố trên cả nước, chúng tôi được biết, phát triển KTTT hiện gặp nhiều khó khăn, thách thức. Ðó là số lượng HTX yếu kém giảm chậm, tỷ lệ HTX hoạt động có lãi tăng nhưng mức lãi thấp, không có khả năng tích lũy để đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh. Nhiều HTX lúng túng trong việc xác định phương hướng hoạt động, chưa có định hướng phát triển hiệu quả, phù hợp cơ chế thị trường. Một số HTX chưa tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật HTX năm 2003. Hoạt động hỗ trợ kinh tế hộ xã viên của HTX còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu về sản xuất, đời sống ngày càng tăng của xã viên và cộng đồng. Quy mô hoạt động của các HTX phổ biến còn nhỏ, năng lực nội tại của các HTX còn yếu, cơ sở vật chất nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu. Năng lực, trình độ cán bộ quản lý trong khu vực HTX còn hạn chế, không đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất, kinh doanh. Sự liên kết, hợp tác giữa các HTX thiếu chặt chẽ, hiệu quả thấp. Việc thực hiện các cơ chế chính sách về cán bộ và nguồn nhân lực, đất đai, tài chính-tín dụng, khoa học-công nghệ, tiếp thị và mở rộng thị trường, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng... đối với phát triển KTTT đã được đề cập trong Nghị quyết T.Ư 5 (khóa IX) và Luật HTX năm 2003 còn nhiều bất cập.

Nghị quyết T.Ư 5 (khóa IX) về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT đã đề ra mục tiêu đến năm 2010, đưa KTTT thoát khỏi những yếu kém hiện nay, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng cao hơn, tiến tới có tỷ trọng ngày càng lớn hơn trong GDP của nền kinh tế. Nhưng sau 10 năm triển khai thực hiện, mục tiêu của nghị quyết nêu trên không đạt. Theo Liên minh HTX Việt Nam, tốc độ tăng trưởng của KTTT năm 2003 đạt 4,92%, năm 2005 (3,82%), năm 2010 (3,8%)... Mức đóng góp của KTTT vào GDP cả nước có xu hướng giảm: năm 2001 chiếm 8,06%, năm 2005 (6,82%), năm 2010 (5,32%), năm 2011 (5,22%). KTTT vẫn trong tình trạng yếu kém, tốc độ tăng trưởng thấp, mức đóng góp vào GDP cả nước giảm; vai trò HTX trong hỗ trợ phát triển kinh tế hộ chưa rõ; chất lượng cung ứng dịch vụ, phục vụ xã viên, thành viên chưa cao; hộ xã viên chưa gắn bó với HTX, chưa hấp dẫn nhân dân, tổ chức tham gia HTX. Thực trạng này cần được các ban, ngành trung ương, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp có giải pháp khắc phục kịp thời để tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong thời gian tới.

(còn nữa)

http://www.nhandan.com.vn
Đăng ngày 08/11/2012
TẠ QUANG DŨNG
Nông thôn

Từ lão nông nghèo đã trở thành triệu phú nhờ nuôi cá lồng

Nhờ mạnh dạn chuyển sang nuôi cá lồng trên dòng sông Đà, ông Lò Văn Bân đã có cuộc sống sung túc và thoát nghèo…

Ông Bân thoát nghèo nhờ nuôi cá lồng
• 15:46 06/07/2023

Nghề lạ đất Mũi, ngồi nhà trói cua Cà Mau kiếm 300.000 đồng/ngày

Nghề trói cua, lựa cua tại các cơ sở thu mua cua ở Cà Mau đã giúp cho nông dân nơi đây có thêm nguồn thu nhập khá.

Nghề trói cua Cà Mau
• 11:45 20/04/2023

Hai loại tôm lạ trên thị trường đắt hơn tôm hùm được nhiều người săn lùng

Hai loại tôm lạ này được đánh gia ngon hơn cả tôm hùm. Dù giá cao, chúng vẫn được nhiều người lùng mua thưởng thức.

Tôm tít
• 12:07 15/04/2023

Cà Mau: Giá cua tăng cao, nông dân mừng như "trúng số"

Việc nguồn cung khan hiếm, kéo theo nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng tăng mạnh trong những ngày qua là nguyên nhân khiến giá cua biển ở Cà Mau tăng cao.

Cua tăng giá
• 17:51 21/03/2023

Bình Định tổ chức gặp mặt ngư dân đầu xuân 2024

Chiều 23.2, phường Tam Quan Bắc, thị xã Hoài Nhơn, Bình Định tổ chức buổi gặp mặt 200 chủ tàu và ngư dân trên địa bàn triển khai kế hoạch khai thác hải sản năm 2024 và tuyên truyền động viên ngư dân kiên trì vươn khơi, bám biển khai thác hải sản đạt kết quả cao nhất.

Họp
• 11:12 04/03/2024

Kết quả sản xuất tôm nước lợ năm 2023

Tình hình thời tiết trong năm 2023 tương đối thuận lợi cho nuôi trồng thủy sản (NTTS).

Tôm thẻ
• 10:16 27/02/2024

Thả 57.400 con cá giống để tái tạo nguồn lợi thủy sản đầm Trà Ổ

Nhằm tích cực tái tạo nguồn lợi thủy sản đầm Trà Ổ, sáng ngày 24.2 tại Nhà máy điện năng lượng mặt trời đầm Trà Ổ ở thôn Mỹ Phú Bắc xã Mỹ Lợi, UBND huyện Phù Mỹ tổ chức Lễ thả 57.400 con cá giống các loại gồm cá Trê lai, cá Trắm cỏ, cá rô đầu vuông, cá mè, cá trôi…

Thả giống
• 10:33 26/02/2024

Cận cảnh: Nuôi cá bằng... smartphone ở Vĩnh Phúc

Mấy năm gần đây, nhờ có sự hỗ trợ, hướng dẫn của các cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh Vĩnh Phúc, nhiều nông dân nuôi cá nước ngọt ở các xã, huyện trên địa bàn đã áp dụng phần mềm mới thông qua điện thoại thông minh (smartphone) để chăm sóc vật nuôi hiệu quả hơn.

Điện thoại
• 14:35 05/02/2024

Các loài cá lóc nuôi cảnh thú vị cho người chơi cá cảnh

Trong những năm gần đây, việc nuôi cá lóc cảnh tại Việt Nam đã trở nên phổ biến hơn. Đây là loại cá săn mồi có nhiều màu sắc đẹp, mà trước đây chỉ được một số ít người chơi quan tâm.

Cá lóc cảnh
• 21:53 29/03/2024

Những điều cần biết về bệnh đốm trắng và biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Bệnh đốm trắng trên tôm do virus gây ra là một trong những bệnh vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ chết của tôm lên tới 90 – 100% chỉ sau từ 3 – 10 ngày nhiễm bệnh, xuất hiện chủ yếu khi nhiệt độ xuống thấp dưới 320C.

Bệnh đốm trắng trên tôm
• 21:53 29/03/2024

Công tác chuẩn bị để khởi đầu vụ nuôi mới thành công

Khi bắt đầu nuôi tôm hoặc sau mỗi kỳ thu hoạch, mọi người thường quan tâm đến việc chuẩn bị những gì để khởi đầu vụ nuôi mới thành công hơn và đạt được thuận lợi. Để bảo đảm rằng quá trình chuẩn bị ao nuôi tôm mới ít gặp rủi ro, tôm phát triển đều, cũng như để làm cho các vụ nuôi sau này trở nên dễ dàng hơn. Bài viết dưới đây sẽ trình bày những điểm cần lưu ý khi tiến hành chuẩn bị khởi đầu vụ nuôi mới cho bà con.

Tôm thẻ chân trắng
• 21:53 29/03/2024

Chuyển dịch xanh: Yêu cầu và cơ hội tăng cao với thủy sản

Ngày 28/3/2024, VCCI Cần Thơ tổ chức hội thảo “Chuyển dịch xanh: Thách thức, cơ hội cho doanh nghiệp ĐBSCL và giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp” trao đổi về những yêu cầu và cơ hội cho doanh nghiệp xuất khẩu trong bối cảnh giảm phát thải khí nhà kính.

Thủy sản
• 21:53 29/03/2024

Chất kích thích hệ miễn dịch ở tôm

Nhắc đến tôm, có lẽ bạn chưa biết chúng là một loài động vật không có cơ quan miễn dịch. Vì vậy, việc sử dụng chất kích thích miễn dịch là biện pháp hiệu quả giúp tăng cường đề kháng cho tôm, công cụ quan trọng trong quá trình kiểm soát bệnh tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng
• 21:53 29/03/2024