Tín hiệu cầu cứu từ đại dương
Theo Báo cáo của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) về thực trạng rác thải nhựa đại dương, rác thải nhựa đã xuất hiện tại những vùng xa xôi nhất và những vùng nguyên sinh của trái đất như vùng băng Bắc Cực và trong các loài cá sinh sống tại khu vực sâu nhất của đại dương (Rãnh Mariana). Từ số liệu thống kê cho thấy mỗi năm có khoảng từ 19 – 23 triệu tấn rác thải nhựa đổ ra biển, mà phần lớn là sản phẩm nhựa dùng 1 lần (chiếm đến 60% nguyên nhân gây ô nhiễm).
Ô nhiễm nhựa trên đại dương cũng bắt nguồn từ các hoạt động đánh bắt, hàng hải và nuôi trồng thủy sản. Nhựa bị phân hủy dưới tác động của bức xạ tia cực tím, gió, dòng chảy,.. tạo thành các hạt nhỏ được gọi là hạt vi nhựa hoặc nano nhựa, do kích thước nhỏ khiến chúng dễ dàng bị các sinh vật biển vô tình ăn phải (theo các nghiên cứu liên quan đến vi nhựa cho thấy việc nuốt phải các hạt này có thể gây ra hiện tượng viêm đối với cá, thay đổi quá trình trao đổi chất hoặc làm rối loạn hệ thống miễn dịch bẩm sinh của chúng).
Ô nhiễm nhựa trên đại dương cũng bắt nguồn từ các hoạt động đánh bắt, hàng hải và nuôi trồng thủy sản. Ảnh: sustainablepackaging.org
Báo cáo của WWF cho biết, có đến 88% các loài sinh vật biển bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm nhựa rất nghiêm trọng, ít nhất có 2.144 loài phải sống trong môi trường ô nhiễm nhựa. Dự đoán sản lượng nhựa sẽ tăng gấp đôi vào năm 2040, khiến lượng rác thải nhựa trên đại dương tăng gấp 4 lần. Hiện mỗi năm có khoảng 14 triệu tấn rác thải nhựa trôi ra đại dương.
Hành động của Việt Nam
Với hơn 3.260 km đường bờ biển (chưa kể bờ các đảo) trải dài theo hướng Bắc –Nam, trung bình cứ 100 km2 đất liền có 1 km bờ biển. Dọc bờ biển còn có 114 cửa sông, trung bình 20 km có một cửa sông và hơn 50 vịnh, đầm phá. Đây là điều kiện thuận lợi cho phát triển, song cũng luôn tiềm ẩn ô nhiễm rác thải. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, ước tính có khoảng 3,1 triệu tấn chất thải nhựa được thải ra trên đất liền hàng năm ở Việt Nam. Ít nhất 10% trong số chất thải chưa được quản lý tốt này bị rò rỉ vào đường thủy.
Theo đề án tăng cường công tác quản lý chất thải nhựa ở Việt Nam đã được Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thanh phê duyệt, mục tiêu đến năm 2025, sử dụng 100% túi nilon, bao bì thân thiện với môi trường phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế túi nilon khó phân hủy. Đảm bảo công tác thu gom, tái sử dụng, tái chế, xử lý 85% lượng chất thải nhựa phát sinh.
Đưa ra các nhiệm vụ và giải pháp thực hiện, tuyên truyền, vận động các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm nhựa dùng 1 lần chuyển sang phân phối các sản phẩm thân thiện môi trường. Tiến hành công tác đào tạo, nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi xả rác, ngư cụ, sản phẩm nhựa ra môi trường biển đối với các doanh nghiệp, cư dân ven biển, ngư dân, khách du lịch biển.
Tiến hành bảo vệ môi trường biển để các loài sinh vật biển không bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm nhựa. Ảnh: scoopnest.com
Việc xây dựng mô hình kiểm soát rác thải nhựa ra biển phải phù hợp với thực tế phân loại, thu gom rác thải tại các địa phương (cấp xã, huyện) và phụ thuộc vào điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị thu gom, phân loại, năng lực (nhân lực và nguồn lực) của địa phương. Để mô hình hoạt động hiệu quả cần có sự phối hợp tham gia của các cấp chính quyền tại địa phương, tổ, đội thu gom và quan trọng là sự ủng hộ, sẵn sàng tham gia các hoạt động đồng quản lý rác thải của người dân. Vận động người dân tích cực thu gom rác thải nhựa, phân loại rác tại hộ gia đình, đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền vầ tác hại của rác thải nhựa, nâng cao nhận thức cho người dân. Thực hiện các biện pháp thu gom, tái sử dụng, thay đổi thói quen sử dụng túi nilon vằng các vật liệu thân thiện môi trường trong việc mua bán hàng hóa thường ngày.
Ngoài ra, việc hợp tác quốc tế cũng có tác động không nhỏ đến nỗ lực bảo vệ đại dương trên toàn thế giới, không riêng gì Việt Nam. Do vậy, một thỏa thuận chung toàn cầu nhằm giải quyết những vấn đề trên đã được Tổ chức quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) đề xướng. Cùng với nhiều quốc gia trên thế giới, hiện Việt Nam đã hoàn thiện Dự thảo Kế hoạch triển khai Quyết định số 1407/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Việt Nam chủ động chuẩn bị và tham gia xây dựng Thỏa thuận toàn cầu về ô nhiễm nhựa đại dương.
Đồng thời, Việt Nam cũng đã và đang ngày càng hoàn thiện các cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm nâng cao công tác bảo vệ môi trường nói chung và giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa dùng một lần nói riêng thông qua các hoạt động sản xuất, tiêu dùng bền vững, xây dựng nền kinh tế tuần hoàn.